Ο βασιλικός είναι από τα ποιο γνωστά αρωματικά φυτά. Όλοι λίγο ή πολύ έχουμε μια γλάστρα με βασιλικό. Κατάγετε από την Ινδία και το Ιράν. Ιερό φυτό στην Ινδία ονομάζεται Τούσλι και καλλιεργείται έξω από τους ναούς. Η ονομασία “βασιλικός” στα ελληνικά, προέρχεται από την ελληνική λέξη «βασιλεύς» και του αποδόθηκε καθώς, σύμφωνα με θρύλο, φύτρωσε στο σημείο όπου ο βασιλιάς Μέγας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Αγία Ελένη ανακάλυψαν τον Τίμιο Σταυρό. Στην Ελλάδα θεωρείται επίσης ιερό φυτό και για το λόγο αυτό, οι ιερείς της Ορθόδοξης Εκκλησίας τον χρησιμοποιούν στον αγιασμό.
Ποικιλίες βασιλικού
Yπάρχουν πάνω απο 500 ποικιλίες και υποείδη βασιλικού. Συνηθέστερες είναι (ενδεικτικά) πλατύφυλλος, σγουρός, μικρόφυλλος, σαραντάφυλλος κλπ. Oι περισσότερες ποικιλίες του είναι φυτά μονοετή -ελάχιστες ποικιλίες είναι πολυετείς- με λεία, λίγο κυρτά, πράσινα ή κόκκινα φύλλα και μικρά λευκά λουλούδια το καλοκαίρι, τα οποία δίνουν μικρούς μαύρους σπόρους. Κάποιες ποικιλίες έχουν τεράστια φύλλα. Άλλες ποικιλίες μπορεί να έχουν διαφορετική οσμή, π.χ. βασιλικός με άρωμα λεμονιού, άνηθου ή γλυκόριζας, ενώ άλλες μπορεί να έχουν διαφορετικό χρώμα, π.χ. μοβ βασιλικός. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται ο πλατύφυλλος, ο κατσαρός, ο μεγαλόφυλλος και ο μελανόφυλλος.
Συστατικά του βασιλικού
Kύριο συστατικό του βασιλικού είναι η Εστραγόλη, με πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Mεταξύ άλλων, καθαρίζει το δηλητήριο από τα τσιμπήματα εντόμων, έχει εντομοαπωθητική δράση, δρα ως χαλαρωτικό του πεπτικού συστήματος, ως παυσίπονο, ενισχύει την εφίδρωση και θεωρείται άριστο γαλακταγωγό για τις γυναίκες που θηλάζουν. Σε έρευνες που έγιναν πρόσφατα, φαίνεται ότι τονώνει τη μνήμη.
Eκτός από το άρωμα και τη γεύση του, ο βασιλικός περιέχει φυλλικό οξύ και βιταμίνη C. Στο βασιλικό ανιχνεύονται χημικά Aσβέστιο (Ca), Σίδηρος (Fe), Mαγνήσιο (Mg), Φώσφορος (P), Kάλιο (K), Ψευδάργυρος (Zn), Xαλκός (Cu).
Το άρωμά του οφείλεται στα πολλά αιθέρια έλαια που περιέχει. Οι κοινές ποικιλίες περιέχουν μεγάλες ποσότητες λιναλοόλης και μεθυλοχαβικόλης, και πολλά άλλα σε μικρότερη ποσότητα. Άλλες ποικιλίες είναι πλούσιες σε χαρακτηρηστικές ουσίες όπως π.χ. ο λεμονοβασιλικός είναι υψηλός σε κιτράλη. Επιπλέον, λόγω των αιθερίων ελαίων, διαθέτει άλλες θεραπευτικές ιδιότητες γνωστές από την αρχαιότητα, όπως μεταξύ άλλων ότι βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος και ανακουφίζει από τις ημικρανίες.
Φύτεμα και καλλιέργεια βασιλικού
Η καλλιέργεια αυτού του φυτού είναι πολύ εύκολη, και συνήθως είναι πολύ παραγωγικός. Είναι και καλλωπιστικό, αλλά και χρήσιμο φυτό.
Ευδοκιμεί σε ζεστή, ηλιόλουστη θέση με ελαφρύ, υγρό και πλούσιο σε οργανική ύλη έδαφος με καλή αποστράγκιση.
Χρειάζεται τακτικό πότισμα κατά την περίοδο ανάπτυξης. Η καλύτερη λίπανση για πλούσια ανάπτυξη σε μεγάλο μέγεθος, είναι η παραδοσιακή κοπριά. Θα πρέπει να ποτίζετε αν η επιφάνεια του χώματος είναι ξηρή.
Αφαιρείτε τις ανθισμένες κορυφές, μιας κι αν ένα κλαδί ανθίσει γίνεται σκληρό και η παραγωγή αιθερίων ελαίων μειώνεται. Μπορείτε να κρατήσετε ένα κλαδί ν’ ανθίσει για να πάρετε σπόρο και να κόβετε όλα τα υπόλοιπα για συνεχιζόμενη παραγωγή φύλλων.
Η παραγωγή φύλλων σ’ όλο το φυτό είναι κάπως μικρότερη και τα φύλλα σκληρότερα και λιγότερο αρωματικά κατά την περίοδο ανθοφορίας. Οι σπόροι του αφού μαζευτούν και στεγνώσουν φυλλάσονται σε δροσερό και σκιερό μέρος μέσα σε χάρτινα σακουλάκια Η σπορά των σπόρων μπορεί να γίνει το χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη σ’ εσωτερικό ή σε καλά προστατευμένο χώρο με πολύ φως, και μόνο όταν έχει περάσει ο κίνδυνος παγωνιάς την άνοιξη μπορούν να φυτευθούν έξω στην οριστική τους θέση. Πολλαπλασιάζεται όμως και με μοσχεύματα, αφού πρώτα τοποθετηθούν σε νερό για περίπου μια εβδομάδα μέχρι να ριζώσουν.
Ασθένειες του φυτού
Ο βασιλικός δεν προσβάλλεται συχνά από έντομα, αν και μπορεί να προσβληθεί από τα συνήθη: αφίδες, μελίγκρες ή κάμπιες. Προσβάλλεται σπάνια από μύκητες, ιδίως σε υγρές και κλειστές συνθήκες ή σε καταστάσεις στρες. Σε εξωτερικό ζεστο και ηλιόλουστο σημείο μεγαλώνει απροβλημάτιστα. Κίτρινα φύλλα προς τη βάση του φυτού είναι ένδειξη στρες, από υπερβολικό πότισμα. Αν το φυτό φαίνεται μαραμένο και το χώμα είναι στεγνό, θα επανέλθει γρήγορα μ’ένα πότισμα.
Ο Βασιλικός στη μαγειρική
Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται κυρίως φρέσκα (αλλά και αποξηραμένα όλο το χρόνο) φύλλα της πλατύφυλλης ποικιλίας το άρωμα των οποίων μοιάζει λίγο με αυτό του γλυκάνισου. Αρωματίζει διάφορα ψητά, σαλάτες, βραστά, κοκκινιστά, σούπες κ.τ.λ. ενώ ταιριάζει πολύ σε σάλτσες που έχουν ως βάση τη φρέσκια ντομάτα. Στην Ιταλική κουζίνα, η σάλτσα ζυμαρικών πέστο (pesto) έχει για βάση της το βασιλικό.
Χαλάλι σου Βασιλικέ όσο νερό κι΄αν πίνεις, γιατί τό κάμεις άρωμα καί πίσω μου τό δίνεις! (Κρητική Μαντινάδα)