Η πρώτη φορά που υποστηρίξαμε ως Πελίτι την Ελληνική κοινότητα στο εξωτερικό ήταν τον Αύγουστο του 2015 στην Ίμβρο. Ως τότε είχαμε υποστηρίξει πολλές μειονότητες σε διάφορες χώρες του κόσμου αλλά ήταν η πρώτη φορά που παρουσιάζαμε το θέμα των παραδοσιακών ποικιλιών και του Πελίτι σε Ελληνική μειονότητα. Η συγκίνηση μας ήταν πολύ ιδιαίτερη και οι γνώσεις που πήραμε ήταν μοναδικές. Γνωρίσαμε πράγματα από την νεώτερη ιστορία της Ελλάδας που μας ήταν παντελώς άγνωστα. Σήμερα πρώτη Δεκεμβρίου 2016 αισθάνομαι πολύ συγκινημένος που μου δόθηκε η ευκαιρία να βρίσκομε σε αυτά τα ιστορικά μέρη και να κάνω παρουσίαση του Πελίτι σε αυτά τα ιστορικά κτήρια και αναφέρομε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης αλλά και στο Ζωγράφειο Σχολείο που πέρασα όλη την μέρα μου σήμερα.
Στις αρχές του καλοκαιριού μας επισκέφτηκε στα γραφεία μας στη Δράμα ο πατέρας Γεδεών από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Ο πατέρας Γεδεών είναι ο υπεύθυνος των κήπων της Θεολογική Σχολή της Χάλκης και ήρθε για να ζητήσει σπόρους και συμβουλές για τους κήπους της Σχολής. Ήταν μεγάλη χαρά και τιμή για μας η επίσκεψη του στους χώρους μας και του προσφέραμε ότι μπορούσαμε.
Έτσι ξεκίνησε η συνεργασία του Πελίτι με τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Το Σεπτέμβριο του 2016, προσκαλέσαμε στην 7η Πανθεσσαλική Γιορτή Ανταλλαγής Παραδοσιακών Ποικιλιών, που πραγματοποιείτε στην Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου στην Ανατολή Κισσάβου τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Προύσης και ηγούμενο της Ι. Μ. Αγίας Τριάδος Χάλκης κ. Ελπιδοφόρο, εκ μέρους του σεβασμιότατου ήρθε στην εκδήλωση ο ιεροδιάκονος πατέρας Γεδεών. Εκεί γεννήθηκε η ιδέα να οργανώσουμε μια γιορτή ανταλλαγής παραδοσιακών ποικιλιών στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Ακολούθησε μια επιστολή προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, όπου χαρακτηρίζεται ως Πράσινος Πατριάρχης για την αγάπη του και τους αγώνες του για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η πρόταση μας έγινε δεκτή, έτσι τώρα βρίσκομε στην Κωσταντινούπολη και στη Χάλκη για να οργανώσουμε την 1η Γιορτή Ανταλλαγής Παραδοσιακών Ποικιλιών στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Το πρωί (1 Δεκεμβρίου 2016) είχα τη χαρά και την τιμή να ξεναγηθώ στους χώρους της Θεολογικής Σχολής.
Ποία είναι όμως η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης;
Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε το 1844 από τον Πατριάρχη Γερμανό Δ΄ και η αναστολή της λειτουργίας της έγινε το 1971 από τότε λειτουργεί σαν μοναστήρι.
Οι κήποι της Θεολογικής Σχολής
Για τους κήπους της σχολής παραθέτω μέρος από την Ομιλία του πάτερα Γεδεών από την ομιλία του στην 7η Πανθεσσαλική Γιορτή Ανταλλαγής Παραδοσιακών Ποικιλιών.
«Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης ακολουθώντας το παράδειγμα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου και πρωτοπόρου «Πράσινου Πατριάρχη», της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία, διαφύλαξη και ανάπτυξη του φυτικού πλούτου που περιβάλλει τη Σχολή, φάρο του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, προχώρησε, πριν από δύο χρόνια (2013), σε μια συνεργασία με το Πανεπιστήμιο «Νεάπολις» της Πάφου με σκοπό το σχεδιασμό και την υλοποίηση της αναμόρφωσης των Κήπων της ιστορικής μας Σχολής.
Η αναμόρφωση των Κήπων, έγινε με τρόπο ιδιαίτερα δημιουργικό, αλλά κυρίως με σεβασμό στο παρελθόν και την τοπική χλωρίδα του δάσους του λόφου της Ελπίδας, όπου βρίσκεται το ιστορικό κτίριο της σχολής. Όλα αυτά, προκειμένου να διαμορφωθεί η εικόνα ενός θεματικού κήπου, ο οποίος περιλαμβάνει 3 ενότητες: τον κήπο των αρετών, τον εδώδιμο κήπο και τον κήπο της Αγίας Γραφής, με τα φυτά που αναφέρονται σε αυτήν. Επιπλέον, η αναμόρφωση πραγματοποιήθηκε με τέτοιο τρόπο, ώστε η φύτευση και η καλλιέργεια φυτών και δέντρων να συνδεθεί με συγκεκριμένες πνευματικές αναφορές και να συγκροτήσει έναν κήπο μοναστηριακό, εξαιρετικά συμβολικό και αισθητικά ενδιαφέροντα.
Ο Κήπος είναι πλέον ένας μοναδικός κήπος αναφοράς με παγκόσμιο ενδιαφέρον, καθώς το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος Χάλκης είναι το πρώτο Ορθόδοξο Μοναστήρι στο οποίο σχεδιάστηκε και καλλιεργείται κήπος με τα φυτά που αναφέρονται στην Αγία Γραφή. Τα 350, λοιπόν αυτά, φυτά, ορισμένα εκ των οποίων αναφέρονται σε κείμενα της Αγίας Γραφής, «ζωντανεύουν» κάθε γωνιά του κήπου, ο οποίος απλώνεται σε μία έκταση 14 στρεμμάτων. Σήμα κατατεθέν αποτελούν τα φυτά από τους βυζαντινούς κήπους, που παραπέμπουν σε συγκεκριμένες αρετές. Για παράδειγμα, ο φοίνικας συμβολίζει τη δικαιοσύνη, η άμπελος την ηρεμία, η ροδιά το θάρρος και ο βάτος την υπακοή. Υπάρχουν ακόμα συκιές, ελιές, κέδροι, πεύκα.
Οι εργασίες άρχισαν στα τέλη Οκτωβρίου 2013. Την ευθύνη του σχεδιασμού είχε τότε η καθηγήτρια Δρ. Νεραντζία Τζώρτζη – Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου «Νεάπολις», υπεύθυνη αρχιτέκτονας για το σχεδιασμό ήταν η κ. Ελένη Αντωνάρα – Υπεύθυνη Λειτουργίας του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Φιλίππων και υπεύθυνος για την επιλογή φυτικού υλικού ήταν ο κ. Νίκος Θυμάκης, γεωπόνος, ειδικός σε θέματα Πρασίνου και υπεύθυνος Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων στον Δήμο Αμαρουσίου. Η μελέτη αυτή παρουσιάστηκε την 1η Σεπτεμβρίου 2014 στον Οικουμενικό Πατριάρχη, παρουσία και του Πρόεδρου της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Νεάπολις, Πάφου κυρίου Μιχάλη Λεπτού.
Στη συνέχεια, έπειτα από συνεννόηση με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Προύσης κ. Ελπιδοφόρο, ο κ. Νικόλαος Θυμάκης εγκαταστάθηκε από το Νοέμβριο του 2014 στη Χάλκη και οργάνωσε τις προσπάθειες καταρχήν της ανανέωσης και συντήρησης του υπάρχοντος φυτικού υλικού (κλαδέματα και φροντίδα ιστορικών δένδρων που είχαν να γίνουν πολλά χρόνια, προετοιμασία χώρων φυτεύσεων θεματικών κήπων, μετακινήσεις και αξιοποίηση υπάρχοντος φυτικού υλικού με βάση τον νέο σχεδιασμό, οργάνωση παλαιών λαχανόκηπων κλπ) και στη συνέχεια την νέα φύτευση που περιγράφει τους θεματικούς κήπους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η σημαντική και επίπονη προσπάθεια μετακίνησης 9 μεγάλων ελαιοδένδρων από διάφορα σημεία του κήπου σε συγκεκριμένο χώρο στη διαδρομή των αρετών έδωσε «χαρακτήρα» στην μπροστινή όψη του κήπου της Σχολής, και σε συνδυασμό με τον κήπο των αρωματικών φυτών αποτελεί την εικόνα-σήμα κατατεθέν του κήπου! Την συνολική εικόνα έρχονται να πλαισιώσουν μέσα σε όλο τον κήπο των περίπου 14 στρεμμάτων, σημαντικά φυτικά είδη όπως ο Κράταιγος, το Καραγάτσι, ο Πλάτανος, ο Στύραξ, η Δρυς, οι πολλές μυρωδάτες παραδοσιακές τριανταφυλλιές, τα πολλά είδη αρωματικών φυτών αλλά και φυτά που είναι χαρακτηριστικά για το πράσινο της Πόλης, όπως η Ακακία Κωνσταντινουπόλεως, η Λαγκεστρέμια , η Ιτιά και ο Προύνος.
Στον κήπο της Σχολής υπάρχουν περίπου 350 είδη φυτών, ενώ, όπως αναφέραμε προηγουμένως, καταβλήθηκε ιδιαίτερη προσοχή στο δέσιμο με το λόφο της Ελπίδας, όπου βρίσκεται η Σχολή, χρησιμοποιώντας στον «βυζαντινό λειμώνα» φυτά του δάσους, όπως Λαδανιά, Ραμνός, Λαγομηλιά και Άγρια Τριανταφυλλιά, τα οποία είναι θαυμάσιος υπόροφος στο οικοσύστημα που έχουν δημιουργήσει οι υπάρχοντες Κέδροι Λιβάνου, τα Πεύκα και τα Κυπαρίσια. Επίσης, οι αυτοφυείς Τουλίπες, τα Κυκλάμινα, οι Μαργαρίτες και τα τοπικά Κρίνα αποδίδουν χρωματικές πινελιές στον καμβά του κήπου σε κάθε εποχή.
Αξίζει, για ακόμη μια φορά, να τονίσουμε ότι από τα 82 φυτά που αναφέρονται στην Αγία Γραφή, τουλάχιστον τα 65 είναι αυτή τη στιγμή στον κήπο ενώ γίνονται συστηματικές προσπάθειες να βρεθούν και να τοποθετηθούν τα υπόλοιπα είτε στον κήπο είτε στο θερμοκήπιο ως εκθέματα. Τέλος, δεν πετάχτηκε ούτε ένα φυτό, αξιοποιήθηκαν όλα τα ενδημικά φυτά που υπήρχαν ήδη σε σημεία του κήπου, ενώ ο κήπος θα είναι ουσιαστικά αυτοδιαχειριζόμενος, αφού τα φυτά είναι προσαρμοσμένα στο περιβάλλον και τις τοπικές συνθήκες (εκτός των μικρών σημείων χλοοτάπητα όπου τοποθετήθηκε σύστημα αυτόματου ποτίσματος).
Έτσι, λοιπόν, η διαμόρφωση ενός θεματικού κήπου, χωρισμένου σε τρεις ενότητες έχει ως εξής:
- Η διαδρομή των αρετών
“Η διαδρομή των αρετών” βασίστηκε σε κείμενο του 12ου αιώνα, που υπάρχει στον Codex Clarkianus και εντοπίστηκε πρόσφατα στην Οξφόρδη. 14 φυτά συνθέτουν αυτήν την διαδρομή στην είσοδο της Σχολής και μετατρέπουν τη διαδρομή σε οδό περισυλλογής και κατάνυξης, εισάγοντάς μας στο νόημα που ο χώρος εκπέμπει. (βρίσκεται στην μπροστινή όψη του κτιρίου).
Ξεκινώντας λοιπόν, από την πύλη του κήπου των αρετών, ακολουθεί κανείς το μονοπάτι που οδηγεί στο κέντρο του κήπου. Τρία είναι τα προπύλαια δέντρα στον κήπο αυτόν: κυπαρίσσι, κέδρος και πεύκο. Όλα είναι βραδυαυξή, αειθαλή φυτά που μεγαλώνουν ως αυτοφυή στο μεσογειακό οικοσύστημα. Οι καρποί τους –μικρά, στυφά κουκουνάρια- δεν είναι εδώδιμοι, δεν προσφέρονται για απόλαυση. Εισηγούνται την εγκράτεια.
Στην συνέχεια, συναντά κανείς τα δέντρα των κίτρων. Μετά την εγκράτεια, υπάρχει η αγνότητα και η σωφροσύνη. Οι ελλειψοειδείς, μη χυμώδεις καρποί τους, τα κίτρα, είχαν χρώμα «ωχρό», σαν την ωχρότητα της σωφροσύνης.
Σε επόμενο στάδιο, στέκεται ορθός ο φοίνικας με τον στητό κορμό του, συμβολίζοντας την δικαιοσύνη. Όπως ο φοίνικας αργεί να καρποφορήσει, έτσι κι η δικαιοσύνη απαιτεί μεγάλο μόχθο και άσκηση για να αποφέρει καρπούς.
Σειρά έχουν τα κρίνα που συμβολίζουν την ακτημοσύνη. Συγκινούν την όραση με την ωραία τους χροιά και το στρογγυλό τους σχήμα, όπως και την όσφρηση με την γλυκιά τους ευωδία.
Πιο πέρα από τα ρόδινα κρίνα, μεγαλώνουν συκιές που σκιαγραφούν την πραότητα και τη συγκράτηση της οργής.
Κι όπως θαυμάζει κανείς τις ευθαλείς κι εύκαρπες συκιές, έτσι θαυμάζει δίπλα τους την άμπελο με την σκιερή δροσιά των φύλλων της, προσφέροντας εικόνα ηρεμίας και πνευματικής ευφροσύνης. Γιατί όποιος συγκρατεί τον θυμό του, έχει τη χαρά στην ψυχή του. Την άμπελο διαδέχεται η ροδιά που συσχετίζεται με τις αρετές του θάρρους και του σθένους.
Κοντά στη ροδιά χωροθετείται η ροδακινιά. Κανένας άλλος καρπός δεν συμβολίζει καλύτερα τις αρετές της μετριοφροσύνης και της ταπεινοφροσύνης. Πρέπει κανείς να σκύψει και να υποκλιθεί, περνώντας από κάτω της για να μαζέψει τους καρπούς της.
Φτάνοντας στο κέντρο του κήπου των αρετών, ένα μεγάλο δέντρο με κλαδιά από πάνω ως κάτω, συμβολίζει την προσευχή. Είναι ο στύραξ ή υγράμβαρη. Γύρω του, το νερό του παρέχει την ζωοδόχο δύναμη να υψωθεί προς τον ουρανό «προσευχόμενος». Πάνω του αναρριχάται και στηρίζεται η σμίλαξ, η οποία συμβολίζει τη γνώση, παραπέμποντας στον τρόπο που η προσευχή υποστηρίζει τη γνώση προκειμένου να προσεγγίσει κανείς το θείο.
Στην συνέχεια, απαντάται η ελιά. Της ελιάς το γέννημα, το «έλαιον», είναι ομόηχο και συγγενές της ειλικρινούς ελεημοσύνης, με την οποία η ψυχή εκφράζει τις ύψιστες των αρετών. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα ελαιόδενδρα που χρησιμοποιήθηκαν , «μαζεύτηκαν» και «μεταφυτεύθηκαν» από διάφορα σημεία του υπάρχοντος κήπου , με πολύ προσεκτικό και ιδιαίτερο τρόπο.
Γειτονεύει με το βάτο της υπακοής, ο οποίος κλείνει τον κύκλο της διαδρομής. Φυτό φτωχό από την φύση του, υποκύπτει όταν κανείς προσπαθήσει να το ξεριζώσει, ενώ το ακανθώδες του συμβολίζει το τραχύ κι επίπονο της ζωής των ανθρώπων. Ωστόσο, χαράζει ταυτόχρονα μια καινούργια πορεία προς τους καρποφόρους κήπους της αγάπης που «ουδέποτε εκπίπτει».
- 2.Ο εδώδιμος κήπος
Ο «εδώδιμος κήπος» τοποθετείται στην περίμετρο του κήπου, αποτελείται από δέντρα που διασώθηκαν, λαχανόκηπους και αρωματικά φυτά, ώστε να δημιουργηθούν βοτανόκηποι και να παραχθούν εδώδιμα αγαθά. Ακόμη, η συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει και ένα μικρό βιοδυναμικό αμπέλι.
- 3.Ο Βιβλικός κήπος
Ο «Βιβλικός κήπος» είναι η προσπάθεια συλλογής φυτών που αναφέρονται σε χωρία της Αγίας Γραφής (η συλλογή περιλαμβάνει σήμερα 65 από τα 82 που αναφέρονται συνολικά) και συναντάμε τα περισσότερα περί τον Ιερό ναό αλλά και σε διάφορα άλλα σημεία του κήπου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα δένδρα της ενότητας «διαδρομή των αρετών», δημιουργήθηκε ένας «Βυζαντινός Λειμώνας» που αποτελείται από τουλίπες, δαντέλια, κυκλάμινα και άλλα φυτά τα οποία έχουν ιδιαίτερη σημασία στην Βυζαντινή σημειολογία.
Ωστόσο, την οριστική ολοκλήρωση της αναμόρφωσης του κήπου της Ιεράς Θεολογικής Σχολής έρχεται να υλοποιήσει η δημιουργία μιας θεματικής ομάδας μικρών κήπων-έκπληξη, που θα αποτελέσουν κι αυτοί κομμάτι παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
Πρόκειται, λοιπόν, για το «Ανοιχτό Μουσείο Κηποτεχνίας», όπου υπάρχουν δείγματα από τις σημαντικότερες σχολές κηποτεχνίας.
- Ο πρώτος θεματικός κήπος είναι αφιερωμένος στον εμπνευστή της θεματικότητας στην κηποτεχνία, θρυλικό βραζιλιάνο αρχιτέκτονα τοπίου Roberto Burle Marx. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Roberto Burle Marx, πέραν της θεματικότητας, και συνεπώς του εν λόγω θεματικού κήπου που είναι αφιερωμένος σ’ εκείνον, είναι η «πλεκτή» φύτευση, όπου δομές πρασίνου και κιτρίνου φυτεύονται σαν να ήταν πλεκτό.
- Ο δεύτερος θεματικός κήπος είναι αφιερωμένος στον Μητροπολίτη Πριγκιποννήσων Δωρόθεο τον Κηπουρό. Χαρακτηριστικό του είναι τα οξύφυλλα. Εντός του υπάρχουν καμέλιες, ορτανσίες, παιώνιες και μανόλιες.
- Αφιερωμένος στην Ισπανία ο τρίτος θεματικός κήπος. Για τη διαμόρφωσή του έχει επιλεγεί το λιτό τοπίο της Νοτίου Ισπανίας και η μινιμαλιστική προσέγγιση του κορυφαίου Ισπανού αρχιτέκτονα τοπίου Φερνάντο Καρούντσο (Fernando Caruncho). Τα στάχυα κυριαρχούν, με τις ελιές και τα κυπαρίσσια να συμπληρώνουν την κλασική εικόνα του νοτιοϊσπανικού τοπίου.
- Στη συνέχεια βλέπουμε τον ιταλικό κήπο, ο οποίος είναι διαμορφωμένος με πρότυπο το μοναδικής ομορφιάς φυσικό τοπίο της Τοσκάνης. Η ελιά, το αμπέλι, και τα αρωματικά φυτά –οι πρώτοι βοτανικοί μοναστηριακοί κήποι συναντώνται στην Τοσκάνη- που υπάρχουν σ’ αυτόν τον κήπο είναι φυτεμένα με τρόπο ώστε να θυμίζει τις ακανόνιστες γραμμές που χαρακτηρίζουν το τοπίο της Τοσκάνης.
- Κύριο χαρακτηριστικό του επομένου θεματικού κήπου, δηλαδή αυτού που είναι αφιερωμένος στη γαλλική σχολή κηποτεχνίας, είναι η πολύ αυστηρή γραμμή, με την τοποθέτηση του φυτικού υλικού να γίνεται με ακρίβεια εκατοστού και απόλυτη συμμετρία. Τα πυξάρια και οι ταξοί οριοθετούν τα παρτέρια με τις τριανταφυλλιές στις τέσσερες γωνίες του κήπου. Το λευκό χαλίκι θα καλύψει τις χωμάτινες επιφάνειες σε σχήμα σταυροειδές.
- Ο τελευταίος θεματικός κήπος είναι αφιερωμένος στην Αγγλία, με την εξίσου μεγάλη παράδοση της στην κηποτεχνία. Η διαμόρφωση του οφείλεται στην κηποτεχνική προσέγγιση του Βασιλικού Κηπουρού Κεϊπαμπίλιτι Μπράουν (Capability Brown / 18ος αιώνας), του σπουδαιοτέρου αρχιτέκτονα τοπίου στην ιστορία της Αγγλίας. Κύριο του γνώρισμα είναι η ελευθερία στη φόρμα (freestyle), κυρίως φυλλοβόλων θάμνων, με παράλληλη δημιουργία διακοσμητικών ομάδων (ornamental groups), οι οποίες αποτελούν το κυριότερο χαρακτηριστικό των αγγλικών κήπων».
Κλείνοντας θα ήθελα να σας προσκαλέσω όλους να έρθετε στις 24 και 25 Ιουνίου 2017 στην 1η Γιορτή Ανταλλαγής Παραδοσιακών Ποικιλιών στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Ελάτε για να γνωρίσετε από κοντά ιστορικούς τόπους και χώρους του Ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη, να γνωρίσετε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά και την Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Μια αγκαλιά από την Κωσταντινούπολη
Για το Πελίτι
Παναγιώτης Σαϊνατούδης.
Αφήστε Σχόλιο / Απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.