Αποσπάσματα από το «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΠΟΡΩΝ»
«Manuel de Production de Semences» του Dominique Guillet ιδρυτή της Γαλλικής Οργάνωσης KOKOPELLI
Πιπεριές
Βοτανική ταξινόμηση
Η πιπεριά, Capsicum sp, ανήκει στην οικογένεια των solanaceae. Tο γένος Capsicum έχει 27 γνωστά είδη. Υπάρχουν τα 5 ακόλουθα εξημερωμένα είδη:
Capsicum annuum, Capsicum baccatum,Capsicum chinence, Capsicum frutenscens, Capsicum pubenscens.
Καλλιεργητικές Συμβουλές
Βλάστηση
Όταν οι σπόροι της πιπεριάς διατηρούνται σε κατάλληλες θερμοκρασιακές (γύρω στους 5 C) και υγρομετρικές συνθήκες (θερμοκρασίας και υγρασίας) είναι βιώσιμοι μετά από 3 χρόνια αποθήκευσης κατά 80% . Υπάρχουν λίγα καψαϊκινοειδή (capsaicinoides ) στο εσωτερικό των σπόρων αλλά τα λίγα που υπάρχουν φαίνεται ότι διευκολύνουν τη διαδικασία της βλάστησης. Πράγματι μερικοί σπόροι πιπεριάς κάνουν κάποιο χρόνο για να βλαστήσουν, και οι μύκητες, που δεν τα πάνε καλά με τους σπόρους της πιπεριάς, έχουν όλη την ευχέρεια να τους εξολοθρεύσουν.
Έτσι φαίνεται ότι τα καψαϊκινοειδή (capsaicinoides) είναι ένα εργαλείο ενάντια στους μύκητες. Μάλιστα μερικοί Καναδοί ερευνητές απέδειξαν ότι αν ένας μύκητας «έκανε επίθεση» σ ένα νεαρό καρπό της πιπεριάς Tabasco πριν παραχθούν τα καψαϊκινοειδή, το φυτό θα τα έφτιαχνε πολύ γρήγορα, μέσα σε 24 ώρες, για να σταματήσει η ανάπτυξη του εισβολέα.
Μερικές προφυλάξεις είναι απαραίτητες για ν αποφευχθούν οι ενοχλήσεις που προκαλούν αυτοί οι μικροί μύκητες. Κατ’ αρχήν συνιστάται στους κηπουρούς που συλλέγουν οι ίδιοι τους σπόρους τους, να τους παίρνουν από πολύ υγιείς καρπούς. Είναι επίσης προτιμότερο να απομακρύνονται όλοι οι καρποί που έχουν μισοφαγωθεί από γυμνοσάλιαγκες και άλλους εισβολείς. Την ώρα της σποράς, υπάρχει ένας πολύ απλός τρόπος «καθαρισμού» των σπόρων: Βάζουμε τους σπόρους σ ένα μικρό σάκο από τούλι και τους αφήνουμε να μουσκέψουν για 10 λεπτά σ ένα διάλυμα αποστειρωμένου νερού και χλωρίνης, ανακατεύοντας κάθε τόσο. Οι σπόροι πρέπει μετά να ξεπλυθούν σε αποστειρωμένο νερό. Αυτό μπορεί να επαναληφθεί 1 ή 2 φορές.
Η σπορά των σπόρων της πιπεριάς πρέπει να γίνει 8-11 εβδομάδες πριν την περίοδο της μεταφύτευσης στον κήπο. Όσο πιο ζεστό είναι το περιβάλλον τόσο πιο γρήγορα θα φυτρώσουν οι σπόροι. Ανάλογα λοιπόν με τη θερμοκρασία, οι σπόροι θα βλαστήσουν σε 1-3 εβδομάδες. Έτσι με μια θερμοκρασία 27C, επιτυγχάνουμε βλάστηση σε περίπου 12 μέρες ενώ όταν η θερμοκρασία είναι 18 C, μπορεί να πάρει και 20 μέρες. Συνιστάται να ποτίζεται το υπόστρωμα της καλλιέργειας μόνο με χλιαρό νερό.
Φροντίδες στα νεαρά φυτά Η πρωιμότητα της ανθοφορίας δεν επηρεάζεται από τις δροσερές νύχτες όπως γίνεται στις ντομάτες. Πράγματι οι πιπεριές αρχίζουν ν ανθίζουν όταν έχουν αναπτυχθεί μεταξύ 9 και 11 κόμβοι για τα φύλλα Οι δροσερές νύκτες επηρεάζουν όμως την ανάπτυξη της πιπεριάς: Η τάση προς διακλάδωση επιτείνεται. Τα άνθη της πιπεριάς φυτρώνουν στη βάση των κλαδιών, έτσι όσο πιο πολλές διακλαδώσεις έχει το φυτό τόσο πιο πολλούς καρπούς θα έχει. Η συνετή έκθεση στις δροσερές νύχτες επιτρέπει επίσης την ενδυνάμωση των φυτών πριν τη μεταφύτευση στον κήπο, την μείωση του σοκ της μεταφύτευσης και επομένως την αύξηση του αριθμού των ώριμων καρπών στο τέλος της σαιζόν.
Αντίθετα πρέπει να υπολογίσουμε επίσης το ότι οι δροσερές νύχτες καθυστερούν τη γενική ανάπτυξη του φυτού. Έτσι οι κηπουροί των βόρειων περιοχών πρέπει να είναι προσεκτικοί και να εκθέτουν στο κρύο τα σπορόφυτα μόνο όσο χρόνο χρειάζεται για την ενδυνάμωσή τους. Οι πιπεριές είναι πιο ευαίσθητες από τις ντομάτες στην ένταση του φωτός. Οι καλλιεργητές που διαθέτουν μικρό χώρο καλλιέργειας θα ήταν σοφό να ευνοήσουν την πιπεριά σε ότι αφορά στην έκθεση στο φως.
Συνθήκες καλλιέργειας στον κήπο
Οι πιπεριές έχουν ινώδες ριζικό σύστημα. Όταν το χώμα στο κήπο είναι αφράτο και βαθύ, η ρίζα της πιπεριάς μπορεί να φτάσει μέχρι τα 50εκ. βάθος και ν απλωθεί προς όλες τις κατευθύνσεις μέχρι τα 90εκ.Αυτό το πολύ ανεπτυγμένο ριζικό σύστημα επιτρέπει στη πιπεριά να εκμεταλλεύεται στο μέγιστο το νερό που βρίσκεται στο χώμα. Είναι επομένως μια καλλιέργεια που δεν χρειάζεται συχνό πότισμα όταν το χώμα είναι πολύ καλό. Φαίνεται όμως ότι κάτω από τις ίδιες συνθήκες η πιπεριά χρειάζεται λίγο περισσότερο πότισμα από τη ντομάτα.
Η μεταφύτευση των νεαρών φυτών της πιπεριάς γίνεται μέχρι το επίπεδο των πρώτων πραγματικών φύλλων. Και όπως στη ντομάτα, τα θαμμένα μέρη του κοτσανιού θα βγάλουν ρίζες. Ανάλογα με τις ποικιλίες που καλλιεργούνται, η απόσταση μεταξύ δύο φυτών κυμαίνεται μεταξύ 30εκ. και 70εκ. Οι πιπεριές είναι ευαίσθητες στο υπερβολικό άζωτο, ειδικά το χημικό άζωτο: Αναπτύσσουν τότε πολύ πρασινάδα και λίγους καρπούς. Αντίθετα ένα χώμα εμπλουτισμένο με καλό κομπόστ (ισορροπημένο) θα έχει θετική επίδραση στην πρωιμότητα και παραγωγικότητα των καρπών. Η κοπριά πτηνών δεν συνιστάται γιατί στη πιπεριά δεν αρέσουν τα πολύ αλατούχα εδάφη.
Σε γενικό κανόνα, στις πιπεριές δεν αρέσουν τα πολύ όξινα εδάφη. Ένα pH μεταξύ 6 και 6,5 φαίνεται να είναι το ιδανικό. Στα φυτά της πιπεριάς δεν αρέσουν οι γυμνοσάλιαγκες και τα σαλιγκάρια επειδή τα καταβροχθίζουν μέσα σε λίγες ώρες τη νύχτα.
Οι πιπεριές είναι επίσης ευαίσθητες στην έλλειψη φωσφόρου στο έδαφος : Παράγουν τότε γκρίζα φύλλα και λεπτά φρούτα. Οι πιπεριές που έχουν έλλειψη σε κάλιο θα παράγουν φύλλα με μπρούτζινο χρώμα με λεκέδες κατά μήκος των νευρώσεων και λίγους και μικροκαμωμένους καρπούς. Σ αυτή τη περίπτωση μπορούμε να ρίξουμε στάχτη γύρω από τη βάση του κάθε προβληματικού φυτού.
Οι ρίζες της πιπεριάς είναι σχετικά ευαίσθητες στη θερμοκρασία της γης: η ανάπτυξή τους σταματάει όταν η θερμοκρασία είναι σχετικά υψηλή (π.χ. γύρω στους 29 βαθμούς C ) η πολύ χαμηλή (π.χ. γύρω ή κάτω από 10 βαθμούς C). Συνιστάται η χρήση αχυροστρώματος (multch) τόσο στις πολύ ζεστές περιοχές του νότου, όσο και στις ψυχρές περιοχές του βορρά και στις ορεινές ζώνες.
Στις ψυχρές περιοχές είναι σκόπιμο, να θερμάνουμε το έδαφος μ ένα μαύρο πλαστικό λίγες εβδομάδες πριν τη μεταφύτευση. Στη μεταφύτευση αυτή η άσχημη εδαφοκάλυψη μπορεί να αντικατασταθεί με επίπεδες πέτρες που βάζουμε γύρω από τα φυτά σαν συσσωρευτές θερμότητας.
Αντίθετα στις περιοχές που είναι επιρρεπείς στη ζέστη το καλοκαίρι, ενδείκνυται η στρώση αχυροστρώματος με τη μεταφύτευση ή μόλις αρχίσουν οι μεγάλες ζέστες για να επιτρέψουμε στο χώμα να παραμείνει δροσερό.
Οι κηπουροί που κατοικούν σε περιοχές που θεωρούνται περιθωριακές σ ότι αφορά την αρμονική καλλιέργεια πιπεριάς, μπορούν να εκμεταλλευτούν την εμπειρία άλλων κηπουρών. Μία από τις δοκιμασμένες μεθόδους, είναι το σκάψιμο ενός χαντακιού βάθους 15εκ., πλάτους 20εκ. στη βάση και 25εκ. στην επιφάνεια του εδάφους. Έπειτα οι πιπεριές μεταφυτεύονται στο βάθος του χαντακιού, που θα κρατήσει την θερμότητα από τον ήλιο, θα προσφέρει προστασία από τον άνεμο και θα αποφύγει τις μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας του εδάφους. Το χαντάκι θα καλυφθεί έπειτα με ένα πέπλο (voile de forçage) ή ένα πλαστικό σχισμένο στη μέση: Τα αποτελέσματα μπορεί να είναι εντυπωσιακά : Πρωιμότητα και αύξηση κατά 50% του αριθμού των ώριμων καρπών.
Συγκομιδή
Όταν υπάρχουν οι κατάλληλες κλιματικές συνθήκες, οι πιπεριές αναπτύσσονται πολύ γρήγορα. ¨Όπως και τις ντομάτες είναι πολύ καλλίτερο να συλλέγονται όταν είναι ώριμες. Οι πράσινες και άγουρες πιπεριές δεν είναι τόσο χυμώδεις και αρωματικές όσο οι ώριμες. Όσο πιο πολύ ωριμάζει η πιπεριά πάνω στο φυτό τόσο πιο εξαιρετική γεύση έχει. Οι περισσότερες ποικιλίες , σε πλήρη ωριμότητα, έχουν καρπούς με κόκκινο χρώμα. ¨Όμως υπάρχουν άλλες που οι καρποί τους είναι κίτρινοι, πορτοκαλί ή σχεδόν μαύροι όταν ωριμάσουν εντελώς. Η διαδικασία ωρίμανσης μοιάζει μ αυτή της ντομάτας : Η πράσινη χλωροφύλλη εξαφανίζεται και αντικαθίσταται από κόκκινες χρωστικές που λέγονται καροτενοειδή. Όπως και στη ντομάτα το μισό του κύκλου της πιπεριάς είναι αφιερωμένο στην ανάπτυξη, ενώ το άλλο μισό είναι αφιερωμένο στη διαδικασία ωρίμανσης. Το τελικό χρώμα του καρπού είναι επηρεασμένο από τη θερμοκρασία. Το χρώμα αναπτύσσεται αρμονικά όταν η θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 18 και 24 βαθμούς. Πάνω από 27 βαθμούς οι καρποί παίρνουν ένα κιτρινωπό χρώμα. Κάτω από 13 βαθμούς, η διαδικασία ωρίμανσης σταματάει. Όπως και οι ντομάτες , οι πιπεριές συνεχίζουν να παίρνουν χρώμα και να ωριμάζουν και όταν έχουν κοπεί. Μερικές ποικιλίες , όπως το καγιέν (Cayenne) ,ξεραίνονται εύκολα.
Επικονίαση-Γονιμοποίηση
Τα άνθη της πιπεριάς έχουν κάποια μικρή ευαισθησία στις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Εάν η θερμοκρασία τη νύκτα είναι πολύ υψηλή (πάνω από 29 C) ή πολύ χαμηλή (γύρω στους 5 C) , τα άνθη θα χαλάσουν. Η βέλτιστη καρπόδεση γίνεται όταν η θερμοκρασία τη νύχτα κυμαίνεται μεταξύ 12-16C. Όμως, εάν κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου καλοκαιριού, οι θερμοκρασίες τη νύχτα δεν αυξηθούν, τα φυτά θα έχουν λίγους η καθόλου σπόρους. Αυτό συμβαίνει συχνά όταν τα καλοκαίρια σε ορισμένες περιοχές παραμένουν πολύ δροσερά. Η έλλειψη σπόρων επηρεάζει σημαντικά το μέγεθος των καρπών.
Πράγματι, αναπτυσσόμενοι οι σπόροι, ελευθερώνουν μια ορμόνη, την αυξίνη, που ευνοεί την αρμονική ανάπτυξη των καρπών. Λίγοι σπόροι σημαίνει λίγη αυξίνη και επομένως μικροί καρποί και συχνά δύσμορφοι. Η ιδεώδης θερμοκρασία, τη νύκτα, για ένα ωραίο σχηματισμό των καρπών φαίνεται να βρίσκεται μεταξύ 17-21 C.
Τα άνθη της πιπεριάς είναι τέλεια και αυτό-γονιμοποιούμενα. Όμως, μπορεί να εκδηλωθούν υβριδοποιήσεις μεταξύ των ποικιλιών, ακόμη και μεταξύ των ειδών. Η συχνότητά τους ποικίλει ανάλογα με το περιβάλλον, τη ποσότητα και τη φύση των εντόμων- επικονιαστών. Ο τρόπος αναπαραγωγής της πιπεριάς είναι κατά προτίμηση αυτογαμία. (autogamie préférentielle)
Σύμφωνα με ορισμένα κέντρα ερευνών , υπάρχουν 80% πιθανότητες υβριδοποίησης μεταξύ ποικιλιών. Έτσι ο Murthy το 1962 στην Ινδία, ανέφερε 68% διασταυρωτών γονιμοποιήσεων (pollinisations croisées) . Ο υψηλός βαθμός διασταυρούμενων γονιμοποιήσεων οφείλεται πρώτον στο μεγάλο αριθμό εντόμων επικονιαστών και δεύτερον στο γεγονός ότι οι ανθήρες είναι ανοικτοί για 2-3 μέρες μετά την άνθηση των λουλουδιών. Πριν εκδηλωθεί το άνοιγμα των ανθήρων το στίγμα είναι δεκτικό στη γύρη που μεταδίδεται από άλλα φυτά πιπεριάς.
¨Έτσι σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, συνιστάται ο διαχωρισμός των διαφόρων ποικιλιών πιπεριάς με μια απόσταση 50-100μ. Στις τροπικές και υπο-τροπικές περιοχές συνιστάται η απόσταση αυτή να είναι από 500μ. μέχρι 1000μ. Παρατηρήσαμε στην νότιο Ινδία, για παράδειγμα, τις συστηματικές επισκέψεις πεταλούδων, μελισσών και σφηκών στα άνθη πιπεριάς.
Για μια μικρή παραγωγή σπόρων μπορούμε σκεπάσουμε 1-2 κλαδιά του φυτού με ένα τούλι που θα αφήσουμε μέχρι την συγκομιδή των καρπών. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε μια χάρτινη σακούλα που θ αφήσουμε για μια εβδομάδα. Σ αυτή τη περίπτωση δεν πρέπει να ξεχάσουμε να μαρκάρουμε τους καρπούς που σχηματίστηκαν μέσα στη χάρτινη σακούλα όταν τη βγάλουμε.
Υπάρχει ακόμα μία τεχνική που αναφέρεται στη βιβλιογραφία στις ΗΠΑ. Συνίσταται στην κάλυψη του μπουμπουκιού, λίγο πριν ανοίξει, με μια κάψουλα από ζελατίνη για να «αναγκάσουμε» να γίνει αυτό-γονιμοποίηση. Όταν ο καρπός σχηματίζεται, αποδιώχνει την κάψουλα από ζελατίνη. Για μια παραγωγή που έχει κάποιο μέγεθος, πρέπει είτε να τηρούνται οι αποστάσεις απομόνωσης ,ή τα φυτά που προορίζονται για σπόρο να προστατευθούν από ένα μίνι-τούνελ από τούλι. Σ αυτή τη περίπτωση συμβουλεύουμε την τοποθέτηση φυτών της ίδιας ποικιλίας κάτω από το ίδιο πέπλο.
Πράγματι, όταν φυτά διαφορετικών ποικιλιών βρίσκονται κάτω από το ίδιο πέπλο, υπάρχει ρίσκο διασταυρωτής επικονίασης , (μικρό, είναι αλήθεια, στις εύκρατες ζώνες αλλά σχετικά υψηλό στις τροπικές περιοχές) που προκαλείται από τα έντομα pucerons, μύγες, μυρμήγκια, πεταλούδες) που έχουν εγκλωβιστεί στο χώρο με το πέπλο.
Για τους λάτρεις της καυτερής πιπεριάς, σημειώνουμε κάποιες εξαιρέσεις σε όλα όσο ειπώθηκαν παραπάνω. Το είδος Capsicum cardenasii μη εξημερωμένο και μερικές ποικιλίες του Capsicumpubescens είναι «αυτό-στείρα». Ο τρόπος αναπαραγωγής τους άρα είναι αποκλειστικά άλλο- γαμικός Τα έντομα επομένως είναι απαραίτητα για την γονιμοποίησή τους και επομένως δεν μπορούμε να απομονώσουμε τα φυτά αυτά κάτω από το πέπλο του τούνελ.
Σποροπαραγωγή
Όταν τα φρούτα είναι ώριμα είναι πολύ εύκολο να ανοίξεις τον καρπό και να ξεκολλήσεις τους σπόρους που μπορούν να στεγνώσουν με φυσικό τρόπο μέσα σ ένα πιάτο, σε 24 ώρες. Είναι σημαντικό, η συλλογή των σπόρων της καυτερής πιπεριάς να γίνεται με πολύ χοντρά γάντια (η καψαικίνη διαπερνά τα λεπτά γάντια). Είναι επίσης σημαντικό να γίνει σε ανοικτό χώρο ώστε να αποφευχθεί ο ερεθισμός που προκαλεί η καψαϊκίνη στα μάτια και τους βλεννογόνους της μύτης και του στόματος. Έπειτα πρέπει να πλυθούν τα χέρια με πολύ νερό όπως και τα σκεύη που χρησιμοποιήθηκαν.
Οι σπόροι της πιπεριάς έχουν μέση διάρκεια βλαστικότητας 3 ετών. Μπορεί όμως να διατηρήσουν τη δυνατότητα βλαστικότητας μέχρι τα 8 χρόνια. Διατηρημένοι σε κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας(γύρω στους 5 C) και υγρασίας είναι βιώσιμοι και μετά από 3 χρόνια αποθήκευσης κατά 80% Ένα γραμμάριο περιέχει 150-200 σπόρους. Έχουν χρώμα κρεμ, κίτρινο η μαύρο. Σε γενικό κανόνα 1 κιλό. καυτερής πιπεριάς δίνει 25-100 γρ. σπόρων ενώ 1 κιλό γλυκιάς πιπεριάς δίνει 5-50 γρ. σπόρων.
Μετάφραση από τα γαλλικά : Βάσω Κανελλοπούλου και Ηρώ Μπενεσσάια
Φωτογραφία: Κάτια Τερλιτσίουκ.
Περισσότερες πληροφορίες: www.peliti.gr / Fb: κοινότητα Πελίτι / YouTube: Peliti / twitter