Αποσπάσματα από το «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΠΟΡΩΝ»
«Manuel de Production de Semences» του Dominique Guillet ιδρυτή της ΓαλλικήςΟργάνωσης KOKOPELLI
ΠΑΝΤΖΑΡΙΑ
Βοτανική ταξινόμηση
Τα παντζάρια, Beta vulgaris, ανήκουν στην οικογένεια των Chenopodiaceae. Το γένος Betaπεριλαμβάνει περισσότερα από 10 γνωστά είδη.
Συγκαλλιέργειες
Τα παντζάρια φυτρώνουν καλά με τα μαρούλια, τα λάχανα, τα choux raves , τα φασόλια νάνους , και τα κρεμμύδια. Αντίθετα φαίνεται ότι τα αναρριχόμενα φασόλια δεν τους ταιριάζουν καθόλου.
Γονιμοποίηση
Το παντζάρι είναι ανεμόφιλο, δηλαδή κυρίως επικονιάζεται από τον αέρα. Συμβαίνει όμως η επικονίαση να γίνεται και από έντομα όπως τα Δίπτερα και τα Ημίπτερα. Η γύρης του είναι τόσο ελαφριά που μπορεί να ταξιδέψει και πάνω από 7χλμ. ανάλογα με το κλίμα, την τοπογραφία και τη θερμοκρασία του αέρα. Σε πολύ ξηρό περιβάλλον χάνει τη βιωσιμότητά της μέσα σε 24 ώρες. Είναι επίσης πολύ ευαίσθητη στην υπερβολική υγρασία.
Ο Meier και ο Artschwager αναφέρουν το 1938 ότι έβρισκαν γύρη από παντζάρια πάνω στα αεροπλάνα που πετούσαν 5000μ. πάνω από χωράφια με παντζάρια.
Τα μικρά άνθη το παντζαριού είναι τέλεια. Αποτελούνται από τον ύπερο που είναι περιτριγυρισμένος από 5 στήμονες και ένα περιάνθιο με 5 σέπαλα. Είναι άμισχα, πρασινωπού χρώματος και γενικά σχηματίζουν ομάδες με δύο, τρία ή περισσότερα άνθη . Κάθε άνθος συνοδεύεται από ένα στενό πράσινο φύλλο στον μίσχο του: Πέταλα δεν υπάρχουν. Η ωοθήκη σχηματίζει ένα καρπό που βρίσκεται στη βάση του περιάνθιου. Οι ωοθήκες των λουλουδιών του ίδιου σχηματισμού είναι συγκεντρωμένες σ ένα κοινό κοίλωμα. Έτσι παράγεται ένας πολύσπερμος σπόρος αφού δύο η περισσότερα άνθη βρίσκονται μαζί στον ίδιο σχηματισμό.
Δεν υπάρχει συγχρονισμός μεταξύ της απελευθέρωσης της γύρης και της δεκτικότητας των στιγμάτων. Πράγματι ενώ το λουλούδι ανθίζει το πρωί και οι ανθήρες απελευθερώνουν τη γύρη τους στη μέση της ημέρας, οι στιγματικοί λοβοί ανοίγουν σταδιακά το απόγευμα. Ανοίγουν εντελώς μόνο κατά τη διάρκεια της 2ης ή ακόμη και της 3ης μέρας (αλλά τότε οι στήμονες έχουν μαραθεί). Σε αντίθεση, οι στιγματικοί λοβοί μπορεί να μείνουν δεκτικοί για μια εβδομάδα και καμμιά φορά δύο.
Επομένως το παντζάρι θεωρείται φυτό που δεν αυτογονιμοποιείται
Για την εξασφάλιση της καθαρότητας της ποικιλίας απαιτούνται πολλά χιλιόμετρα απόστασης μεταξύ 2 ποικιλιών. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις, για τον ερασιτέχνη καλλιεργητή, 500μ-1000μ. είναι αρκετά. Το παντζάρι που τρώμε μπορεί επίσης να υβριδοποιηθεί με φυσικό τρόπο με το ζαχαρότευτλο, τα κτηνοτροφικά τεύτλα και το σέσκουλο.
Ο κηπουρός μπορεί λοιπόν να αφήσει να φθάσει μέχρι το σπόρο είτε ένα από όλα τα παραπάνω.
Για τον ερασιτέχνη καλλιεργητή η πιο εύκολη τεχνική σποροπαραγωγής όταν επιθυμεί να αφήσει να σποριάσουν πολλές ποικιλίες του Beta vulgaris, είναι να βάλει ένα «σκούφο» στον φορέα των σπόρων. Συνιστάται τότε, προς αποφυγή αυτού που ονομάζουμε γενετική υποβάθμισή (dépression génétique), να βάλουμε κάτω από το ίδιο «σκούφο» πολλά φυτά για σποροπαραγωγή.
Σποροπαραγωγή
Υπάρχουν 2 τρόποι παραγωγής σπόρων παντζαριού.
- Από το σπόρο στο σπόρο.
Αυτή η μέθοδος συνίσταται στο να σπείρουμε τα παντζάρια σχετικά αργά μέσα στη χρονιά, δηλ. Αύγουστο και Σεπτέμβριο ανάλογα με το κλίμα. Τα νεαρά φυτά , ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, μεταφυτεύονται είτε στο τέλος του φθινοπώρου ή στην αρχή της άνοιξης. Μένουν έτσι στη γη όλο το χειμώνα. Αυτή η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί μόνο σε περιοχές που δεν έχει δυνατό παγετό. Σποριάζουν τότε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
- Από τη ρίζα στο σπόρο.
Αυτή η μέθοδος συνίσταται στο να σπείρουμε τα παντζάρια κανονικά την άνοιξη. Οι ρίζες απομακρύνονται από τη γη το φθινόπωρο και αποθηκεύονται μέσα σε σιλό το χειμώνα, αφού τα φύλλα έχουν αφαιρεθεί. Μπορούμε έτσι να τα διατηρήσουμε μέσα σε υγρή άμμο. Έπειτα μεταφυτεύονται την άνοιξη, όταν η γη μπορεί να δουλεύεται πιο εύκολα και το ρίσκο παγετού έχει περάσει. Η μεταφύτευση γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε το πάνω μέρος του παντζαριού να βρίσκεται στο επίπεδο του εδάφους. Συνιστάται να γίνεται καλή συμπίεση του χώματος γύρω από τη ρίζα που μεταφυτεύτηκε για να μην ξεραίνεται και η διαδικασία του σποριάσματος του φυτού να γίνεται αρμονικά. Αυτή η μέθοδος επιτρέπει την επιλογή των ριζών ανάλογα με τον τύπο ή ανάλογα με τα κριτήρια του καλλιεργητή.
Συνιστάται να υπάρχει στο κήπο καμμιά 12ριά φυτά για σπόρο της ίδιας ποικιλίας ώστε να επωφεληθούμε από μια καλή γενετική ποικιλότητα.
Ορισμένοι καλλιεργητές κόβουν το πάνω μέρος του στελέχους (κοτσανιού) του παντζαριού για να ευνοηθεί η ανάπτυξη ωραίων σπόρων στο κάτω μέρος αυτού του στελέχους (κοτσανιού). Πρέπει να προσέξουμε να μαζέψουμε τους σπόρους μόλις ωριμάσουν γιατί πέφτουν στο έδαφος πολύ εύκολα.
Ο «σπόρος» του παντζαριού είναι στην ουσία ένα σύνολο που περιλαμβάνει 2-6 σπόρους. Τα σύνολα αυτά μπορούν να συλλέγονται ξεχωριστά (ένα ένα) όταν ωριμάζουν. Μπορούμε επίσης να συλλέξουμε κλαδιά που έχουν σχεδόν ωριμάσει και να τα βάλουμε να ξεραθούν σε ένα χώρο προστατευμένο, ξηρό και καλά αεριζόμενο.
Η διαδικασία ανάπτυξης των σπόρων στο παντζάρι, μπορεί να αποδειχθεί επίπονη ή αδύνατη σε ζώνες όπου η διαφορά διάρκειας της ημέρας με αυτή της νύχτας δεν είναι αρκετή. Πράγματι, το παντζάρι θεωρείται διετές φυτό που χρειάζεται μακριές καλοκαιρινές ημέρες για να καρποφορήσει.
Οι σπόροι του παντζαριού έχουν μέση διάρκεια βλαστικότητας 6 χρόνια. Μπορούν όμως να κρατήσουν την ικανότητα βλάστησής τους και 10 χρόνια και πάνω. Ένα γραμμάριο περιλαμβάνει περίπου 50 πολύσπερμους σπόρους.
Μετάφραση από τα γαλλικά : Βάσω Κανελλοπούλου και Ηρώ Μπενεσσάια
Περισσότερες πληροφορίες: www.peliti.gr / Fb: κοινότητα Πελίτι / YouTube: Πελίτι/Peliti