Το καλοκαίρι του 2009 ταξιδέψαμε στη Λήμνο. Καθώς κάναμε τις βόλτες μας στο νησί είδαμε – στο Κοντοπούλι – ένα χωράφι με καλαμπόκι, του οποίου το ύψος, στα περισσότερα φυτά, δεν ξεπερνούσε το ένα μέτρο. Ένας ενθουσιασμός και μια ιδιαίτερη χαρά με κυρίευσε. Το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να τα φωτογραφίσω και μετά να αναζητήσω των καλλιεργητή τους. Ήμουν σίγουρος ότι είναι παραδοσιακή ποικιλία.
Αυτό το χωράφι στάθηκε αφορμή για να βρούμε έναν ανεκτίμητο γεωργικό θησαυρό στη Λήμνο.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας αυτά που βρήκαμε στο όμορφο νησί του ΒΑ. Αιγαίου.
Βαμβάκι
Όλοι οι παλιοί έχουν να μας πουν και μία ιστορία για το βαμβάκι. Καλλιεργούσαν τα λευκά βαμβάκια αλλά και το κοκκινοβάμβακο (κόκκινο βαμβάκι). Ο κ. Τσακανιάς μας λέει ότι οι γυναίκες έβαζαν τα κοκκινοβάμβακα στις ρίγες των υφαντών που κάνανε. Η κ. Ευρύκλεια από την Καλλιόπη μας λέει ότι έφευγαν για το Βουνοχώρι την άνοιξη και έμεναν εκεί όλο το καλοκαίρι. Δεν χρειάζονταν τίποτα. Επέστρεφαν όταν τελείωνε το βαμβάκι.
Σουσάμι
Παλιότερα το νησί ήταν γνωστό για το σουσάμι και το ταχίνι του. Σήμερα ελάχιστοι είναι οι καλλιεργητές που συνεχίζουν να καλλιεργούν σουσάμι. Δεν καταφέραμε να βρούμε καλλιεργητές, αν και βρήκαμε μερικά ονόματα λίγο πριν φύγουμε.
Καλαμπόκι
«Ξερικό καλαμπόκι της Λήμνου» φυτεύται γύρω στις 15 του Απρίλη και είναι έτοιμο για φάγωμα στα τέλη του Ιούνη. Το φυτό είναι κοντό ενώ η ρόκα του ξεκινάει πολύ χαμηλά, σημάδι ότι είναι πολύ πρώιμο. Δεν χρειάζεται τίποτα μετά τη σπορά. Στη Λήμνο συνηθίζουν να τα τρώνε βραστά τα καλαμπόκια.
Αμπέλια
Στη Λήμνο καλλιεργούν κατά κύριο λόγο δύο ποικιλίες αμπελιού: το Κοντοπούλι και το Μοσχάτο Αλεξανδρείας. Διαβάστε περισσότερα για «τα αμπέλια της Λήμνου» στο αφιέρωμα που έχουμε για το αμπέλι.
Κριθάρι
«Το μόνο κριθάρι που αντέχει στην περιοχή της Λήμνου είναι το ντόπιο κριθάρι ή «Κριθάρι της Παναγιάς».”Έχουμε δοκιμάσει πολλά είδη κριθαριού, αλλά δεν ευδοκίμησε κανένα στα μέρη μας και έτσι έχουμε κρατήσει το ντόπιο”, μας λέει ο κ. Δήμου Κώστας, πρόεδρος του αγροτικού συνεταιρισμού, από το Κοντοπούλι. Ο κ. Λιάπης Σταύρος, πρώην πρόεδρος του αγροτικού συνεταιρισμού από το Κοντοπούλι ,μας είπε ότι είχε στείλει 20 τόνους κριθάρι στη Μεσσηνία για σπόρο, όπως και στην ΕΑΣ Μυτιλήνης, στο Μανταμάδο της Μυτιλήνης, στην Πάτρα κ.α.
Πεπόνια
Στη Λήμνο αν ρωτήσεις τι πεπόνια καλλιεργείτε, θα σου πούνε τη «Βοντόνα». «Υπάρχουν δύο ποικιλίες πεπονιού: οι «Βοντόνες» που έχουν ένα μακρόστενο σχήμα και τα «Φελάτα» πεπόνια που είναι στρόγγυλα» μας λέει ο κ. Τσουκανιάς Νικόλαος ,78 χρονών από το Κοντοπούλι της Λήμνου. Οι «Βοντόνες» είναι ξερικές, δεν θέλουν καθόλου νερό. «Αν ποτίσετε τις Βοντόνες δεν θα αντέξουν ως τον Ιανουάριο» μας λέει ο κ. Λιάπης Σταύρος από το Κοντοπούλι. Η κ. Ντίνα Χρήστου από την Καλλιόπη που καλλιεργεί «Βοντόνες» στη Κομοτηνή μας λέει: «εμείς στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι πάντα έχουμε πεπόνι».
Καρπούζια
«Πράσινα ή λαχανί, στρόγγυλα, έχουν μεγάλους σπόρους, είναι ξερικά και δίνουν 10-15 κιλά καρπό» μας λέει ο κ. Δήμου Κώστας. Ο κ. Δήμου καλλιεργεί πεπόνια, καρπούζια, καλαμπόκια και άλλα γεωργικά προϊόντα της Λήμνου για τις ανάγκες της ταβέρνας που διατηρεί στο Κοντοπούλι. Εφαρμόζει αυτό που μας περιέγραφε ο κ. Δαουτόπουλος στο προηγούμενο τεύχος «τοπική παραγωγή για τοπική κατανάλωση» Τα «αλεπουδέλια» είναι καρπούζια με πολλά κουκούτσια, είναι νόστιμα για φαγητό και πολύ καλά για γλυκό, μας λέει ο κ. Βαγγέλης από την Καλλιόπη.
Φούλια
Τα φούλια είναι τα αράπικα φιστίκια ή αραχίδα. Παραδοσιακή καλλιέργεια στο νησί. Τα φούλια δίνουν τέσσερις μικρούς καρπούς, μικρά αλλά πολύ νόστιμα, όπως έδειξε και η δοκιμή.
Φασολάκι μαυρομάτικο
Το μαυρομάτικο φασολάκι είναι μια από τις ποικιλίες προς εξαφάνιση που επιδοτεί το Υπουργείο Γεωργίας. Αυτή τη στιγμή καλλιεργούνται περίπου 1000 στρέμματα στη Λήμνο. Τρώγεται φρέσκο ή ξερό, θα το δείτε παντού στη Λήμνο, στα μαγαζιά, στα χωράφια και στα σπίτια. Τα φασόλια που είναι για φαγητό τα φουρνίζουν λίγο στο φούρνο για να μη χαλάσουν από τα έντομα.
Οι «κλώσες» είναι μια άλλη ποικιλία φασολιού, καθιστά, πολύ τρυφερά και νόστιμα.
Τα σιτάρια της Λήμνου.
Όταν ανακοίνωσα σε κάποιους φίλους ότι θα πάω στη Λήμνο, μου είπαν να βρω και να τους φέρω σιτάρι «Λήμνος». Ο κ. Σαλαμουσάς Χρήστος από το Μούδρο μας είπε «το σιτάρι Λήμνος έχει πάψει να καλλιεργείται στη Λήμνο, αυτό που βρήκα σε ένα πυθάρι στη μονή Καρακάλου του Αγίου Όρους είναι το «Μαυραγάνι Λήμνου». Μια πιο παλιά ποικιλία σταριού που υπήρχε στη Λήμνο. Το «Μαυραγάνι Λήμνου» είναι ψηλό σιτάρι 1,30 – 1,40 , έχει μικρό στάχυ με πολλά μαύρα άγανα και δίνει 250 κιλά στο στρέμμα, δίνει κίτρινο αλεύρι και πολύ νόστιμο ψωμί και έχει πολύ μεγάλη προσαρμοστικότητα»..
Φάβα Λήμνου
Όλοι ξέρουμε τη Φάβα της Σαντορίνης αλλά και η Λήμνος έχει τη δική της Φάβα ( Athyrus ochrus ). Η συγκεκριμένη Φάβα καλλιεργείται μόνο στη Λήμνο, όπως μας είπε ο κ. Σαλαμουσάς Χρήστος.
Λούπινα
Ο κ. Αλατεράς Βασίλειος, 82 χρονών, καλλιεργεί ένα μικρό κομμάτι με λούπινα. «Παλιά καλλιεργούσαμε πολλοί, σήμερα δυσκολευτήκαμε πολύ να βρούμε σπόρο, τελικά βρήκαμε στην Καλλιόπη. Τα σπέρνουμε μετά τα σιτάρια , κάπου στο Νοέμβριο. Όταν θέλουμε να τα φάμε βάζουμε ένα τσουβαλάκι λούπινα μέσα στη θάλασσα και τα αφήνουμε για 5 μέρες. Φεύγει η πικρά τους και μετά μπορούμε να τα φάμε, είναι ένας ωραίος μεζές για το ούζο.»
Ο κατάλογος με τις ντόπιες ποικιλίες στο νησί είναι μακρύς: ντομάτες ξερικές, πετροκολόκυθο για γλυκό και ρετσέλια, σύκα, αχλάδια, κορόμηλα, κ.α.
Τα αγροτικά ζώα της Λήμνου
Αν θα πάτε στη Λήμνο θα δείτε οπωσδήποτε γαϊδούρια. Στα χωράφια, στα χωριά αλλά και στη Μύρινα.
Στην Καλλιόπη συναντήσαμε τον κ. Γιαλούρη Δημοσθένη που εκτρέφει τα πρόβατα της Λήμνου, κοντά και ανθεκτικά ζώα.
Ο κ. Τσακανιάς από το Κοντοπούλι μας είπε ότι στο νησί υπήρχαν και βοοειδή, που χρησίμευαν για το όργωμα της γης.
Οι επαγγελματίες αγρότες που συναντήσαμε μας είπαν ότι η γεωργία σβήνει στο νησί. Μας μίλησαν για τα ακριβά λιπάσματα και τη χαμηλή τιμή πώλησης των προϊόντων τους. Μας μίλησαν για τις ζημίες που παθαίνουν από τα αγριοκούνελα, που αυτή τη στιγμή είναι μια μεγάλη μάστιγα στο νησί για τους αγρότες.
Παρά το ότι η γεωργία σβήνει στο νησί, για μένα η Λήμνος ήταν μια αποκάλυψη. Φεύγοντας από το νησί ήμουν πολύ αισιόδοξος. Ο γεωργικός πλούτος υπάρχει ακόμη στα χέρια κάποιων ανθρώπων, κυρίως ηλικιωμένων. Είναι πολύ σπουδαίο το ότι υπάρχει ακόμη και βέβαια είναι επίσης πολύ σημαντικό να περάσει στα χέρια νέων ανθρώπων για να μπορέσει να διαιωνιστεί. Δεν χρειάζεται να κατηγορούμε τους πολιτικούς γι’ αυτά που δεν κάνουν, αλλά είναι καιρός να δούμε εμείς τι μπορούμε να κάνουμε.
Για να μη χάσουμε αύριο αυτά που έχουμε σήμερα.