Αποσπάσματα από το «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΠΟΡΩΝ»
«Manuel de Production de Semences» του Dominique Guillet ιδρυτή της Γαλλικής Οργάνωσης KOKOPELLI
ΤΟ ΜΑΡΟΥΛΙ
Βοτανική Ταξινόμηση
Το καλλιεργούμενο μαρούλι, Lactuca sativa, ανήκει στην οικογένεια των Asteraceae
Το γένος Lactuca περιλαμβάνει περίπου 100 γνωστά είδη
Συγκαλλιέργειες
Το μαρούλι αναπτύσσεται αρμονικά με τα ραπανάκια τα αγγούρια τα καρότα τα κρεμμύδια τα λάχανα τα πατζάρια και τις φράουλες
Γονιμοποίηση
Η ταξιανθία του μαρουλιού που αποκαλείται
capitule, αποτελείται από 10-20 μικρά κίτρινα λουλούδια
(με όψη ανθοκυανίου για ορισμένες ποικιλίες )…
Τα ανθάκια είναι τέλεια και αυτογονιμοποιούμενα: οι πέντε στήμονες είναι κολλημένοι σε ένα σωλήνα που διαπερνά τον στύλο. Ωστόσο, μπορούν να προκύψουν σταυρο-γονιμοποιήσεις μεταξύ διαφόρων καλλιεργούμενων ποικιλιών, καθώς και μεταξύ, καλλιεργούμενων και άγριων ποικιλιών μαρουλιού. Έτσι, η Lactuca sativa μπορεί να υβριδοποιηθεί στη φύση με τη Lactuca serriola που τη βρίσκουμε στη Γαλλία και γύρω από τη Μεσόγειο για παράδειγμα στην Αλγερία, στα Κανάρια Νησιά, και σε ορισμένα μέρη της Δυτικής εύκρατης Ασίας. Βρίσκεται επίσης στη βόρεια Ινδία και το Νεπάλ. Το υβρίδιο μεταξύ Lactuca sativa και Lactuca serriola είναι γόνιμο. Η Lactuca sativa μπορεί επίσης να υβριδοποιηθεί με δύο άλλα είδη που βρίσκονται στη Γαλλία: Lactuca virosa και Lactucasaligna: τα υβρίδια σε αυτή την περίπτωση είναι τις περισσότερες φορές στείρα.
Στα μαρούλια που καλλιεργούνται, έχει παρατηρηθεί μέχρι 8% φυσικός υβριδισμός μεταξύ διαφορετικών ποικιλιών. Αυτό εξαρτάται πολύ από την ποικιλία και τον τύπο της ανθοφορίας της. Έτσι, για ορισμένες ποικιλίες, τα λουλούδια παραμένουν ανοικτά για 30 λεπτά ενώ σε άλλες, παραμένουν ανοικτά για αρκετές ώρες. Η τάση για αλλογαμία είναι πιο υψηλή όταν το κλίμα είναι ζεστό και ηλιόλουστο. BOLD Οι εμπειρίες μας για παραγωγή σπόρων μαρουλιού στην περιοχή βόρεια του Νίγηρα ανέδειξαν μια πολύ ισχυρή τάση διασταύρωσης (αλλογαμίας) με δεκάδες ποικιλίες μέσα στους κήπους.
Στην εύκρατη ζώνη, συνήθως συνίσταται να αφήνουμε λίγα μέτρα μεταξύ ποικιλιών. Είναι επίσης σκόπιμο να μην παίρνουμε ποτέ σπόρο από μαρούλια που φύτρωσαν μόνα τους. Οι ερασιτέχνες που θέλουν να παράγουν σπόρους από μαρούλι μπορούν, εάν ο χώρος στον κήπο το επιτρέπει, να αυξήσουν τις αποστάσεις μεταξύ ποικιλιών στο μέγιστο δυνατό.
Παραγωγή Σπόρων
Η επιλογή και η απομάκρυνση των φυτών που δεν συμμορφώνονται με τον επιλεγμένο τύπο βασίζεται κυρίως στην παρατήρηση των μορφολογικών χαρακτηριστικών από την ώρα της εμφάνισης του σπορόφυτου μέχρι την εμφάνιση του κοτσανιού που φέρει τους σπόρους στην κεφαλή του.
Αυτή η διαδικασία επιλογής μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια των τριών φάσεων της ανάπτυξης των φυτών. Η πρώτη φάση είναι το στάδιο του σπορόφυτου από το τέταρτο έως το έκτο φύλλο. Η δεύτερη φάση είναι η αρχή της δημιουργίας της καρδιάς του μαρουλιού. Το τρίτο στάδιο είναι η εμφάνιση του μίσχου που φέρει τους σπόρους στην κεφαλή.
Το μαρούλι είναι ένα φυτό πολύ ευαίσθητο στο περιβάλλον και ορισμένοι τύποι επηρεάζονται εύκολα από τη διάρκεια της ημέρας. Ως εκ τούτου, συνίσταται για την παραγωγή σπόρων, να σεβόμαστε τον κύκλο κάθε ποικιλίας. Έτσι ένα χειμερινό μαρούλι θα συμπεριφερθεί ως διετές, ενώ ένα μαρούλι ανοιξιάτικο θα συμπεριφερθεί ως ετήσιο. Επιπλέον, ο σεβασμός για τον κύκλο κάθε ποικιλίας επιτρέπει πολύ πιο εύκολα να επιβεβαιώσουμε τα μορφολογικά χαρακτηριστικά για μια πιο αποτελεσματική επιλογή.
Το κοτσάνι που φέρει τους σπόρους δεν προκύπτει πάντα με ευκολία από την καρδιά του μαρουλιού. Αυτή είναι η περίπτωση, για παράδειγμα των ποικιλιών τύπου Batavia των οποίων τα φύλλα είναι πολύ πυκνά μέσα στην καρδιά. Έτσι οι πολύ σφικτές καρδιές αποτελούν εμπόδιο δύσκολα προσπελάσιμο από το κοτσάνι που θα φέρει την κεφαλή με τους σπόρους.
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για την προώθηση της ανάδυσης αυτού του κοτσανιού.. Μπορούμε να κόψουμε την κορυφή του μαρουλιού διασφαλίζοντας να μην αγγίζουμε το πολύ ευαίσθητο σημείο της ανάπτυξης. Μπορούμε επίσης να κάνουμε ένα απότομο κτύπημα στην κορυφή του μαρουλιού για να ξεκολλήσουμε τα φύλα της βάσης και να απελευθερώσουμε το κεφάλι. Σε περίπτωση που μόνο μερικά φυτά χρειάζονται βοήθεια, μπορούμε απλά να αφαιρέσουμε ένα ένα τα φύλα γύρω από την καρδιά.
Συνιστάται θερμά να κρατήσετε σπόρο μόνο από φυτά μαρουλιού που αναπτύχθηκαν με αρμονικό τρόπο. Πράγματι, οι σπόροι μαρουλιού από φυτά που σπόριασαν πριν ωριμάσουν θα προκαλέσουν εκφυλισμό της ποικιλίας, ιδίως όταν αυτή η πρακτική συνεχίζεται για χρόνια.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στην χημική γεωργία υπάρχουν δυο τύποι παραγωγών σπόρων μαρουλιού: εκείνοι που παράγουν «εκλεκτούς» σπόρους προς σπορά με σεβασμό των κύκλων ανάπτυξης και εκείνοι που παράγουν σπόρους προς σπορά “από όπου νάναι” για να τους εμπορευθούν. Οι τελευταίοι χρησιμοποιούν, για παράδειγμα γιββερελλικό οξύ, για να προκαλέσουν σπόριασμα πριν από τον πλήρη σχηματισμό του μαρουλιού.
Από ένα όμορφο μαρούλι θα προκύψει ένας καλός φορέας που βαραίνει από σπόρους, οι οποίος μπορεί να τσακίσει από τους μεγάλους ανέμους. Σε περιοχές με άνεμο είναι σοφό να υποστηρίζουμε τα πιο μεγάλα φυτά που φέρουν σπόρους, ή να τεντώνουμε σκοινιά μεταξύ του πρώτου και του τελευταίου φυτού στη σειρά. Οι ομάδες ανθέων ανοίγουν σταδιακά. Επομένως η ωρίμανση του σπόρου γίνεται επίσης σταδιακά.
Για κάθε ομάδα, από την έναρξη της ανθοφορίας μέχρι το σχηματισμό του σπόρου περνούν από 12 έως 21 ημέρες, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν την ταχύτητα της ανάπτυξης και την ωρίμανση.
Επιπλέον, η εξέλιξη των θερμοκρασιών ημέρας και νύχτας, κατά τη διαδικασία της ωρίμανσης, επηρεάζει την παραγωγικότητα των φυτών που φέρουν σπόρους: από 15 έως 27 γραμμάρια σπόρου ανά φυτό. Επηρεάζει επίσης, την ταχύτητα βλάστησης, την εμφάνιση σπορόφυτων, και το σχηματισμό του μαρουλιού.
Δεν είναι δεδομένο εκ των προτέρων ότι ψηλότερες θερμοκρασίες προκαλούν μεγαλύτερη παραγωγικότητα σε σπόρους. Καθώς οι σπόροι ωριμάζουν με πολύ προοδευτικό τρόπο, είναι σκόπιμο να γίνεται η συγκομιδή των σπόρων όταν εκτιμάται ότι τα μισά από τα σπορο-κεφαλάκια είναι ώριμα. Αν περιμένουμε την ωρίμανση και των τελευταίων σπόρων, οι σπόροι που ωρίμασαν θα έχουν ήδη πέσει στο έδαφος. Μια άλλη τεχνική συγκομιδής περιλαμβάνει ένα πέρασμα κάθε 2 ή 3 ημέρες, για να κουνήσουμε το φυτό ώστε να ρίξει τους ώριμους σπόρους σε δοχείο ή σε τσάντα από πανί. Αυτή η μέθοδος απαιτεί περισσότερο χρόνο, αλλά επιτρέπει να τη συγκομιδή σχεδόν όλων των σπόρων που παράγονται.
Μετάφραση από τα γαλλικά : Βάσω Κανελλοπούλου και Ηρώ Μπενεσσάια
Φωτογραφία: Κατια Τερλιτσιουκ
Περισσότερες πληροφορίες: www.peliti.gr / Fb: κοινότητα Πελίτι / YouTube: Peliti / twitter