Στο χθεσινό μου άρθρο (1/12/2020) για τις «εργασίες στον κήπο τον Δεκέμβριο» τελείωσα ως εξής.
«Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας με τις γιορτές τα ξωτικά, τους νάνους, τους καλικάντζαρους κ.λ.π. φροντίζουμε να ζητάμε την άδεια τους όταν πάμε στον κήπο για τις δουλείες μας έτσι ώστε να μην αναστατώσουμε πολύ τα σπίτια τους και τις δουλείες τους».
Αυτή η παράγραφος μου έφερε μια σειρά σκέψεις, που ξεχείλισαν από το μυαλό μου και έγιναν κείμενο.
Συμμετέχω από πολύ μικρός ως θεατής στα λαϊκά δρώμενα που γίνονται στη Β. Ελλάδα. Ξεκίνησα να συμμετέχω μέσα από τα άρθρα και τα περιοδικά που διάβαζα στα μικρά μου χρόνια. Έχω διαβάσει πολλές δημοσιεύσεις Ελλήνων και ξένων ερευνητών, λαογράφων, ανθρωπολόγων κ.λ.π. Στην πορεία της ζωής μου γνώρισα και πολλούς ερευνητές για τα λαϊκά δρώμενα.
Από πολύ μικρός έγινα μάρτυρας των διωγμών που δέχτηκαν άνθρωποι για τη συμμετοχή τους σε λαϊκά δρώμενα.
Ένα από τα θέματα που μου προξενούσε μεγάλο ενδιαφέρον ήταν τα αναστενάρια.
Στις 21 Μαΐου 1995 επισκεφτήκαμε μια παρέα φίλων τη Μαυρολέυκη Δράμας για να πούμε τα χρόνια πολλά στη φίλη μας Κωνσταντίνα. Τότε είχα πει ότι τελείωσε ο κύκλος των αναστεναριών για μένα, εκείνη την ημέρα ήταν όμως που μου έγινε το «κάλεσμα» για να μπω στη φωτιά και να ξεκινήσω το δρόμο του αναστενάρη.
Την ίδια χρονική περίοδο με πολύ μικρή διαφορά, την άνοιξη του 1995 ξεκίνησα και το Πελίτι. Δυο πράγματα που άλλαξαν τη ζωή μου: ξεκίνησα το Πελίτι και έγινα αναστενάρης στο κονάκι της Μαυρολέυκης Δράμας. Αυτά τα δυο γεγονότα βαδίζουν μαζί και αλληλεπιδρούν το ένα στο άλλο.
Η Δράμα όμως είναι η περιοχή με τα περισσότερα χωριά στην Ελλάδα που συνεχίζουν αδιάλειπτα για χιλιάδες χρόνια τα λαϊκά δρώμενα που γίνονται στην αρχή του νέου έτους.
Τα τελευταία χρόνια υπήρχε στενή επαφή και συνεργασία ως Παναγιώτης αλλά και ως Πελίτι μεταφέροντας τα λαϊκά δρώμενα από το Παγωνέρι Δράμας στη Γιορτή Σπόρων του Πελίτι τα έθιμα της γονιμότητας, όπου είναι και η φωτογραφία.
Υπάρχουν και δυο περιστατικά που με έχουν σημαδέψει.
Το 2012 ταξίδεψα στο Μεξικό καλεσμένος από τις ιθαγενικές κοινότητες για να μιλήσω για τις τράπεζες σπόρων. Εκεί είδα να γίνονται τελετουργίες όμοιες με αυτές που γίνονται στα αναστενάρια της Μαυρολέυκης Δράμας, χωρίς να έχει καμία σχέση η μία κοινότητα με την άλλη.
Το 2019 ήμουν καλεσμένος στην Κύπρο για τη Γιορτή Σπόρων. Μια από τις μέρες της παραμονής μου στο νησί, με κάλεσε μια ομάδα Τουρκοκύπριων να πάω στα κατεχόμενα για φαγητό. Στο τραπέζι όλοι εκτός από μένα ήταν μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα όπως και ο ιδιοκτήτης. Εκεί που τρώμε έρχεται μια υπάλληλος με ένα θυμιατό και αρχίζει να θυμιάζει το τραπέζι. Εντυπωσιάστηκα και θαύμασα την κίνηση της. Στην Ελλάδα δεν το έχω δει ποτέ αυτό. Για όλους ήταν πολύ φυσικό ότι ήρθε και θύμιασε το τραπέζι για το καλό και για να διώξει το κακό.
Οι λαογράφοι που συνάντησα, όλοι υποστηρίζουν ότι τα τελετουργικά λειτουργούν εξαγνιστικά για την ψυχή του ανθρώπου και μιλάνε στα αρχετυπικά που έχουμε μέσα μας.
Ο Δεκέμβριος και ο Ιανουάριος είναι οι δυο σημαντικότεροι μήνες όσο αφορά τα λαϊκά δρώμενα σε σχέση με τη γονιμότητα της γης.
Λόγω της πανδημίας δεν θα γίνει τίποτε από αυτά.
Για μια φορά ακόμη ο κόσμος θα μείνει στο σπίτι του για να προστατέψει τη δημόσια υγεία.
Το Μάρτιο του 2020 επίσης που έγινε το πρώτο lockdown και τότε απαγορευτήκαν όλα τα λαϊκά δρώμενα που γίνονταν εκείνη την εποχή και σχετίζονται με τη γονιμότητα της γης. Τα περιπολικά της αστυνομίας κυκλοφορούσαν όλη τη μέρα στα χωριά που γίνονται τα δρώμενα προκειμένου να αποτρέψουν κάθε ενδεχόμενο να γίνουν.
Πριν δυο χιλιάδες χρόνια η τότε «νέα» θρησκεία, έκλεισε ναούς, έσφαξε πιστούς και ιερείς, κατέστρεψε αγάλματα, έκαψε και βεβήλωσε τα ιερά, έχτισε χριστιανικούς ναούς πάνω στα Ιερά των ειδωλολατρών. Αφομοίωσε ότι μπορούσε να αφομοιώσει από την υπάρχουσα θρησκεία και τα υπόλοιπα τα αποκάλεσε ειδωλολατρικά στοιχεία τα κυνήγησε και τα κυνηγάει ακόμη και σήμερα.
Εμείς σήμερα οι νέο Έλληνες, που δεν είμαστε δωδεκαθειστές όπως οι πρόγονοι μας, δεν είμαστε ειδωλολάτρες, που δεν είμαστε παγανιστές αλλά ούτε και χριστιανοί, βιώνουμε έναν πρωτόγνωρο κυνηγητό και διωγμό.
Κανείς δεν θα μπορούσε να πιστέψει πριν τον Μάρτιο του 2020, ότι στην Ορθόδοξη Ελλάδα εν έτει 2020 θα έκλιναν οι εκκλησίες το Πάσχα που είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή των ορθόδοξων χριστιανών και οι άνθρωποι που θα πήγαιναν να προσκυνήσουν τον επιτάφιο θα έφευγαν με τα χέρια στις χειροπέδες πισώπλατα, σαν να ήταν οι μεγάλοι εγκληματίες.
Κανείς δεν θα πίστευε ότι θα απαγορεύονταν οι λιτανείες των εικόνων σε δημόσιους χώρους.
Κανείς δεν θα πίστευε ότι θα απαγορεύονταν να κλάψουμε τους νεκρούς μας και ότι θα ήταν παράνομο να τους εναποθέσουμε ένα λουλούδι. Όταν ήμουν μικρός θυμάμαι ότι στο χωριό μου είχε μοιρολογίστρες. Γυναίκες που πενθούσαν το νεκρό και μέσα στα τραγούδια τους έλεγαν όλα τα καλά του. Κάτι που μας πάει στην εποχή του Ομήρου. Σήμερα δεν υπάρχουν μοιρολογίστρες και δεν μπορούμε να πάμε να αποχαιρετίσουμε τους νεκρούς.
Δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν ο Σοφοκλής στο έργο του «Αντιγόνη» αναδεικνύει μέσα από την ηρωίδα του την ανάγκη τήρησης των ηθικών νόμων που διέπουν την εποχή έναντι της διαταγής και της απειλής της εξουσίας.
Απαγορεύεται αυτό, απαγορεύεται εκείνο, γεμίσαμε απαγορεύσεις.
Έχουμε κοιμηθεί και έχουμε ξυπνήσει σε ένα όνειρο που δεν το χωράει ο νους μας.
Και αφού ζήσαμε όλα αυτά το Μάρτιο, ζούμε τώρα μια νέα σειρά από απαγορεύσεις. Τώρα θα αρχίσουν να ανακοινώνονται και οι απαγορεύσεις για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά.
Με αυτά και με αυτά τα παιδιά μας αλλά και εμείς θα ξεχάσουμε και αυτά τα λίγα τελετουργικά που κάναμε πριν λίγους μήνες στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής μας. Στη γέννηση, στο γάμο, στο θάνατο, στη σπορά, κ.λ.π.
Στις μέρες του χειμερινού ηλιοστασίου στην αρχαιότητα γινόταν οι μεγαλύτερες γιορτές των προγόνων μας. Γι’ αυτό και η τότε «νέα» θρησκεία τοποθέτησε το πιο σημαντικό γεγονός της δικής της θρησκείας, τη γέννηση του Χριστού, το νέο έτος και τα φώτα.
Τώρα οι Χριστιανοί διώκονται στο να πάνε στην εκκλησία από μια άλλη «νέα» θρησκεία.
Το μόνο που μας επιτρέπετε είναι να πάμε να καταναλώσουμε στα μεγάλα μαγαζιά με νέους διαδικτυακούς τρόπους.
Η blackfriday του 2020 απέφερε τα περισσότερα κέρδη στις εταιρίες όλων των εποχών.
Τι κάνουμε μπροστά σε όλα αυτά τα νέα δεδομένα;
Κινούμαστε σαν το νερό.
Προσαρμόζουμε τα έθιμα στα νέα δεδομένα.
Μένουμε σπίτι.
Μένουμε ασφαλείς.
Συνεχίζουμε τα λαϊκά μας δρώμενα, μόνοι μας μέσα στο σπίτι μας.
Βρίσκουμε νέους τρόπους για να τα επικοινωνήσουμε με τους αγαπημένους μας.
Να πάρουμε τα εικονίσματα των αγίων μας και να τα περιφέρουμε μέσα στο σπίτι μας.
Να ανάψουμε τα θυμιατά μας και να βγούμε να θυμιάσουμε στα σπίτια μας, στα χωράφια μας, στα ζώα μας.
Να πάρουμε ένα πιάτο με τα γεννήματα μας και να τα σκορπίσουμε στις τέσσερις πλευρές στο σπίτι μας και στον κήπο μας στα χωράφια μας και να πούμε ευχές για καλή σπορά, για υγεία, για χαρά, για ευγονία, για ότι άλλο θέλουμε.
Να πάρουμε ένα ποτήρι κρασί και να ρίξουμε στη γη, κάνοντας σπονδή προς τους νεκρούς και ευχαριστώντας για τα δώρα που μας προσφέρει.
Να πάρουμε τις μάσκες και να τις φορέσουμε.
Να χτυπήσουμε τα κουδούνια για υγεία, ευγονία και καλή χρονιά.
Να βάψουμε τα πρόσωπα μας με καρβουνιά, για να είμαστε κομμάτι του εθίμου και αυτή τη χρονιά.
Οι τελετουργίες είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και της κουλτούρας μας.
Τα έθιμα αυτά έφτασαν σε μας μέσα από χιλιάδες χρόνια, έζησαν από διωγμούς, τουρκοκρατία, πόλεμο, κατοχή, χούντα, κ.λ.π.
Θα επιβιώσουν και από τον κορονοιό.
Αυτά θα τον ξορκίσουν.
Καλό δρόμο σε όλα τα λαϊκά δρώμενα.