Τον Οκτώβριο του 1995, στη 2η Γιορτή Οικολογικής Γεωργίας και Χειροτεχνίας στην Αθήνα, μοίρασα χρωματιστό καλαμπόκι στους μαθητές των σχολείων που επισκέφτηκαν το περίπτερο του Πελίτι. Από τότε ως σήμερα παρά πολλά σχολεία πήραν σπόρους από το Πελίτι για να κάνουν το δικό τους σπορείο και το δικό τους λαχανόκηπο.
Εκτός από την Ελλάδα έχουμε στηρίξει με σπόρους σχολεία στην Κύπρο, αλλά και στη Νέα Υόρκη το 2020.
Στη συνέχεια δίνουμε κάποιες βασικές οδηγίες για το πώς τα σχολεία θα φτιάξουν το δικό τους σπορείο.
Υλικά κατασκευής.
Για να κάνουμε το δικό μας σπορείο θα χρειαστούμε κάποια υλικά για την κατασκευή του.
Τα φυτοδοχεία που θα βάλουμε το χώμα μπορούμε να τα αγοράσουμε από ένα γεωπονικό κατάστημα, αυτό είναι το πιο απλό βήμα.
Μπορούμε όμως να χρησιμοποιήσουμε κουτιά από φελιζόλ που πετιούνται κατά δεκάδες στις λαϊκές αγορές.
Μπορούμε να ανακυκλώσουμε πλαστικά ποτηράκια ή ποτηράκια του καφέ ή ακόμη και κουτιά από γάλα. Θα πρέπει να κάνουμε μια ή και περισσότερες τρύπες στον πάτο από τα ποτηράκια μας για να στραγγίζουν τα νερά. Τα ποτηράκια μας θα πρέπει να είναι μέσα σε μια βάση από γλάστρες για να συγκεντρώνουν τα νερά. Επαναχρησιμοποιώντας τα κουτιά από το γάλα ή τα πλαστικά ποτήρια του νερού, βάζουμε τους μαθητές μας σε μια διαδικασία της επαναχρησιμοποίησης των υλικών.
Συνήθως τα σχολεία είναι ιδανικοί τόποι για να κάνουμε σπορείο. Έχουν θέρμανση όλο το διάστημα, έχουν περβάζια και μεγάλα παράθυρα. Αν κάνουμε σπορεία για ανοιξιάτικα φυτά π.χ ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, κ.λ.π. θα πρέπει να φροντίσουμε να μοιράσουμε τα φυτά στους μαθητές μας πριν τις γιορτές του Πάσχα για να μη ξεραθούν από το μεγάλο διάστημα που τα σχολεία είναι κλειστά.
Επίσης θα πρέπει να κάνουμε έτσι τις εργασίες μας ώστε ο χώρος του σχολείου να παραμένει καθαρός και ασφαλής για τους μαθητές και τους υπόλοιπους δασκάλους.
Το χώμα για τα σπορεία μας.
Μπορούμε να αγοράσουμε από ένα γεωπονικό κατάστημα ή ειδικό φυτόχωμα για σπορεία, προσοχή είναι πολύ σημαντικό, τα χώματα που αγοράζουμε του εμπορίου σε σακιά να έχουν ένδειξη για Βιοκαλλιέργειες, αλλιώς είναι παρά πολύ μεγάλο το ρίσκο να έχει μέσα χημικές ουσίες (πχ μυκητοκτόνα, βακτηριοκτόνα, κτλ) με αποτέλεσμα και να μολύνουν το χώμα μας και την υγεία του, και πολύ σημαντικά προβλήματα στη βλάστηση (πχ καθυστέρηση ανάπτυξης κτλ).
Μπορούμε όμως να κάνουμε και το δικό μας, 70% τύρφη, 30% κομπόστ ή χωνεμένη κοπριά. Την τύρφη την προτείνουμε ως μια εύκολη λύση αλλά αν μπορούμε να την αποφύγουμε για περιβαλλοντικούς λόγους να το κάνουμε. Θα πρέπει να προσέξουμε και για τις κοπριές να είναι από βιολογικά κτήματα για να μην έχουν μέσα αντιβιοτικά.
Μπορούμε επίσης να μαζέψουμε φύλλωμα από το δάσος, κ.α. Γεμίζουμε τα ποτηράκια μας με το μίγμα που έχουμε κάνει. Φροντίζουμε να είναι ένα δάχτυλο πιο χαμηλά το χώμα μας από το χείλος του ποτηριού.
Σπορά των σπόρων.
Στα ποτηράκια μας μπορούμε να βάλουμε έναν ένα σπόρο όταν είναι για κολοκύθια, αγγούρια, καρπούζια, πεπόνια κ.λ.π αλλά μπορούμε να βάλουμε τέσσερις μαζί όταν είναι πιπεριές, μελιτζάνες, ντομάτες κ.λ.π. και να τα μεταφυτέψουμε όταν μεγαλώσουν. Στην περίπτωση πχ παντζάρια, καρότα, γενικά στα περισσότερα βολβώδη, θα έβαζα 4-6 σπόρους μαζί (θα βγουν πολύ πιο γρήγορα “παρεούλα”) και θα τα μεταφυτεύουμε όπως είναι. Κάνουμε συγκομιδή προσέχτηκα, το πρώτο που θα έχει το μεγαλύτερο – επιθυμητό μέγεθος και αφήνω τα υπόλοιπα να συνεχίσουν. Δεν έχω δει κανένα πρόβλημα πχ ανταγωνισμού κτλ και μάλιστα καλλιεργώ έτσι σε περιορισμένο χώρο πολύ σημαντική ποσότητα τροφής. Τέλεια τεχνική για αστικά περιβάλλοντα ακόμα κ σε μεγάλες γλάστρες.
Οι σπόροι μπαίνουν στο έδαφος στο διπλάσιο βάθος από το πάχος τους. Δηλαδή οι σπόροι ντομάτας ίσα που θα σκεπαστούν.
Μπορούμε να βάλουμε τους σπόρους και να ρίξουμε ελαφριά χώμα από πάνω τους ή να ανοίξουμε μια μικρή τρυπούλα και να βάλουμε τους σπόρους μέσα.
Πότισμα.
Ποτίζουμε τους σπόρους κάθε μέρα ή κάθε δεύτερη μέρα, φροντίζουμε να έχει το χώμα μας μια ελαφριά υγρασία. Οι μαθητές και οι μαθήτριες θέλουν να ποτίζουν συνέχεια το πότισμα. Θα πρέπει να γίνεται με επίβλεψη για να μην «πνιγούν» τα σποράκια μας από το πολύ νερό.
Φωτισμός.
Τα σπορεία μας θα πρέπει να είναι σε τέτοιο σημείο που θα πρέπει να βλέπει τα φυτά ο ήλιος. Αυτό είναι ένα λάθος που συμβαίνει συχνά. Βάζουμε τα σπορεία μας μέσα σε ένα φωτεινό σημείο και τα φυτά ψάχνουν να βρουν τον ήλιο και έτσι «λελεκιάζουν» δημιουργούν μεγάλο στέλεχος και καταστρέφονται.
Θερμοκρασία. Ο χώρος που θα έχουμε το σπορείο μας είναι καλό να έχει μια θερμοκρασία κοντά στους 20οC
Περίοδος σποράς.
Το πότε θα κάνουμε το σπορεία μας εξαρτάτε από το πότε θέλουμε να βγάλουμε τα φυτά μας στον κήπο ή στο θερμοκήπιο. Θα υπολογίζουμε ότι τα φυτά μας θέλουν περίπου δυο μήνες ως που να μεταφυτευτούν.
Μεταφυτεύουμε τις ντομάτες στις μόνιμες θέσεις τους όταν αποκτήσουν πάχος όπως ένα μολύβι.
Αν έχουμε βάλει περισσότερα από ένα φυτά στα φυτοδοχεία μας π.χ ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες κ.α όταν αποκτήσουν ένα ύψος περίπου δέκα εκατοστών μεταφυτεύουμε τα φυτά σε περισσότερα φυτοδοχεία για να μπορέσουν να αναπτυχθούν κανονικά.
Σπορεία για τα φθινοπωρινά λαχανικά συνήθως ξεκινάνε στα σχολεία μέσα στον Οκτώβριο, αφού πρώτα μπουν σε μια σειρά οι μαθητές. Το φθινόπωρο μπορούμε να φυτέψουμε, μαρουλάκια, κρεμμυδάκια, ραπανάκια, αρακά, ρόκα, σπανάκια. Αυτά τα λαχανικά οι μαθητές μπορούν να τα φάνε σε μια σαλάτα, ή μια πίτα κ.λ.π.
Με την επιστροφή των μαθητών στο σχολείο μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων από τα τέλη Ιανουαρίου μπορούμε να ξεκινήσουμε σπορεία με: ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές. Το Φεβρουάριο με Μάρτιο μπορούμε να βάλουμε αγγούρια και κολοκύθες.
Αυτά τα φυτά θα πρέπει να μοιραστούν στους μαθητές γιατί δεν μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα στο σχολείο, λόγω ότι θα κλείσουν το καλοκαίρι.
Μπορούμε να κάνουμε σπορεία και με λουλούδια ή βολβούς όπως: ζουμπούλια και τουλίπες.
Τέλος αν έχουμε το χώρο, σε κάθε σχολική χρονιά να φυτεύουμε ένα δέντρο.
Πριν τη σπορά.
Μπορούμε να βάλουμε τους σπόρους για τέσσερις ώρες, μέσα σε χλιαρό προς ζεστό νερό, δηλαδή 30-40οC” για να ξυπνήσουμε τους σπόρους με μια ζεστασιά (θετικό “σοκ”).
Κάποιοι σπόροι μπορεί να φυτρώσουν όπως οι σπόροι μελιτζάνας.
Αν έχουμε σπόρους που πιθανών να μην ξέρουμε αν θα φυτρώσουν τότε κάνουμε προ βλάστηση. Παίρνουμε χαρτί κουζίνας, βάζουμε τους σπόρους μέσα στο χαρτί, τους σκεπάζουμε και μουσκεύουμε το χαρτί. Το χαρτί με τους σπόρους τους βάζουμε μέσα σε πλαστική σακούλα.
Τους κλείνουμε και τους αφήνουμε σε ζεστό μέρος. Μέσα σε 34 ώρες οι σπόροι μας θα έχουν φυτρώσει. Όσοι σπόροι δεν φυτρώσουν θα τους αφαιρέσουμε τους υπόλοιπους θα τους βάλουμε στα φυτοδοχεία μας προσεκτικά για να μην καταστρέψουμε τα ριζίδια τους.
Αν θέλετε να προμηθευτείτε παραδοσιακούς σπόρους από το Πελίτι ακολουθείσθε τις οδηγίες εδώ ενημερώστε μας ότι είστε σχολείο.
Η καλλιέργεια λαχανικών στα σχολεία βοηθάει μικρούς και μεγάλους να χαλαρώσουν, να ομορφύνουν τη μέρα τους, να ξεσκάσουν, να ανακαλύψουν τον φυσικό κόσμο. Επίσης μπορεί να γίνει πιο ευχάριστο το μάθημα και να προσεγγιστούν τα διάφορα μαθήματα μέσα από τους σπόρους και τα λαχανικά: τα μαθηματικά, η ζωγραφική, η μελέτη, η γλώσσα κ.λ.π.
Ευχαριστώ τους ακούραστους δασκάλους που κάνουν σχολικούς κήπους και σπορεία και τους μικρούς ήρωες που ανοίγουν το δρόμο σε έναν καλύτερο κόσμο.
Οι σπόροι δεν ανήκουν σε μας αλλά στη νέα γενιά.
“Έχε το νου σου στο παιδί”
Πάρτε ιδέες για το πως να προσεγγίσετε το θέμα των παραδοσιακών σπόρων μέσα από το πρόγραμμα
Ευχαριστώ τον κ. Χάρη Φ. Χουλιάρα για τις συμβουλές του.
Καλή επιτυχία.
