Τις προάλλες βρέθηκα στη λαϊκή αγορά των Σερρών και μετά επισκέφτηκα κήπους στην Άνω Βροντού Σερρών. Ένα από τα κυρίαρχα λαχανικά στους πάγκους των καλλιεργητών αλλά και στους κήπους στην Άνω Βροντού ήταν τα λάχανα.
Το λάχανο είναι ο βασιλιάς των χειμερινών λαχανικών. Ξεκινάμε με το σπόρο από τα τέλη Ιουνίου για να κάνουμε μεταφύτευση τον Αύγουστο και τον Οκτώβριο να έχουμε τα δικά μας λάχανα.
Το λάχανο μπορούμε να το φάμε ωμό σε σαλάτα μαζί με μαρούλι, καρότο και σέλινο ή να κάνουμε λαχταριστούς λαχανοντολμάδες.
Το λάχανο πέρα από την πολύ ωραία γεύση που έχει είναι πλούσιο σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες.
Το λάχανο είναι στην ίδια οικογένεια με το κουνουπίδι και το μπρόκολο. Είναι διετές φυτό τον πρώτο χρόνο παίρνουμε το κεφάλι για σαλάτα και το δεύτερο χρόνο παίρνουμε το σπόρο του.
Μυθολογία για το λάχανο.
«Ένας αρχαιοελληνικός μύθος, βασισμένος στην Ιλιάδα, αφηγείται την ιστορία του Διονύσου, ο οποίος δεν έγινε δεκτός με ενθουσιασμό στο κατακτητικό του ταξίδι στη Θράκη. Με τη βοήθεια μιας αγέλης, ο φιλοπόλεμος βασιλιάς των Ηδωνών, ο Λυκούργος, αναχαίτισε το στρατό του θεού, μέχρι που ο Διόνυσος αναγκάστηκε να αναζητήσει καταφύγιο στη σπηλιά της θαλάσσιας νύμφης Θέτιδας. Ο Λυκούργος, έξαλλος από τη νίκη του, άρχισε να λεηλατεί και να καταστρέφει ό,τι νόμιζε πως ήταν τα ιερά αμπέλια του θεού, αλλά αποδείχτηκε ότι ήταν τα πόδια του Δρύα, του ίδιου του του γιου. Ο Διόνυσος τιμώρησε τον βασιλιά για το ανοσιούργημά του, προκαλώντας φοβερή ξηρασία στη Θράκη, το μένος του ήταν τόσο μεγάλο, που κατευνάστηκε μόνο με τον θάνατο του Λυκούργου. Βασανισμένος και διαμελισμένος από τους υπηκόους του, ο Λυκούργος πριν πεθάνει έκλαιγε από πόνους και από τα δάκρυά του ξεπετάχτηκαν λάχανα». Πηγή.
Για πολλούς η πατρίδα του λάχανου είναι η Ελλάδα μια που συναντάμε πολλά άγρια λάχανα σε διάφορες περιοχές. Το 1999 σε ένα ταξίδι μας στο Άγιο Όρος μαζί με τον Αχιλλέα Μ. βρήκαμε άγριο λάχανο σε μια περιοχή όπου το συλλέξαμε και δώσαμε τις πληροφορίες στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού στη Θέρμη Θεσσαλονίκης. Η Τράπεζα Γενετικού Υλικού είναι ο εθνικός φορέας για το φυτογενετικό υλικό της χώρας. Οι υπεύθυνοι της Τράπεζας μας έδωσαν τότε πολλά συγχαρητήρια γι’ αυτή μας τη συλλογή και τις πληροφορίες που τους δώσαμε.
Οι ποικιλίες λάχανου που μπορούμε να βρούμε σχετικά εύκολα.
Υπάρχουν πολλές ντόπιες ποικιλίες λάχανου για να φυτέψουμε. Οι ποικιλίες λάχανου διακρίνονται ανάλογα με το χρώμα, την υφή και το μέγεθος της κεφαλής, καθώς και από την πρωιμότητα ή οψιμότητα στη συγκομιδή. Ας δούμε μερικά βασικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν τις ποικιλίες λάχανου που καλλιεργούνται στη χώρα μας.
– Αφράτες ποικιλίες λάχανου
Οι αφράτες ποικιλίες λάχανου σχηματίζουν μεγάλο κεφάλι που μπορεί να φτάσει ως και 4-5 κιλά. Διαθέτουν λευκοπράσινο χρώμα φύλλων και συγκομίζονται περίπου 3 μήνες μετά τη φύτευση. Οι αφράτες ποικιλίες λάχανου έχουν μαλακά και τρυφερά φύλλα που χρησιμοποιούνται για σαλάτες ή για λαχανοντολμάδες. Ιδιαίτερα γνωστή και πολύ εύγευστη παραδοσιακή ποικιλία αφράτου λάχανου, είναι η ποικιλία Μακεδονίας.
– Ημίσκληρες ποικιλίες λάχανου
Αν θέλουμε λάχανο για σαλάτα, επιλέγουμε ημίσκληρες ποικιλίες άσπρου λάχανου που διαθέτουν νόστιμα και τραγανά φύλλα. Οι ημίσκληρες ποικιλίες λάχανου σχηματίζουν κεφαλή μεγέθους 1,5 εως 3 κιλών, είναι πιο ανθεκτικές σε ασθένειες και μετά τη συγκομιδή μπορούν να διατηρηθούν περισσότερο καιρό στο ψυγείο. Διακρίνονται σε πρώιμες, μεσοπρώιμες και όψιμες ποικιλίες που απαιτούν συνήθως 2-4 μήνες για συγκομιδή μετά την μεταφύτευση.
– Ποικιλίες κόκκινου λάχανου
Τα κόκκινα ή μωβ λάχανα σχηματίζουν αρκετά μικρότερη κεφαλή που έχει βάρος 1-2 κιλών και είναι πιο συμπαγή. Τα φύλλα τους είναι αρκετά σκληρότερα σε σχέση με το άσπρο λάχανο και έχουν μία πιο πικάντικη γεύση. Αξίζει να αναφέρουμε πως οι ποικιλίες κόκκινου λάχανου διαθέτουν περισσότερες αντιοξειδωτικές ουσίες και βιταμίνες από τις λευκές ποικιλίες λάχανου.
Καλλιεργούσα κόκκινο λάχανο στο χωριό μου στη Βαμβακούσα Σερρών το χειμώνα του 2001. Η θερμοκρασία τότε έπεσε στους -17ΟC αυτή η θερμοκρασία έμεινε για όλο τον Ιανουάριο. Τα κόκκινα λάχανα δεν έπαθαν τίποτα από τις τόσο χαμηλές θερμοκρασίες.
Τι συνθήκες χρειάζεται η καλλιέργεια του λάχανου για να ευδοκιμήσει;
Το λάχανο είναι φυτό ψυχρής εποχής και η ιδανική θερμοκρασία για την ανάπτυξή του είναι 15-18 βαθμοί Κελσίου. Τα λάχανα φυτεύονται κυρίως σε ηλιοφανείς θέσεις, αν και οι ημισκιερές θέσεις είναι χρήσιμες στις πρώιμες καλοκαιρινές φυτεύσεις που υπάρχει πολύ ζέστη. Το λάχανο μπορεί να αναπτυχθεί σε όλους τους τύπους των εδαφών, εκτός από τα πολύ όξινα εδάφη. Είναι σημαντικό το έδαφος να διαθέτει καλή στράγγιση για να απομακρύνεται το νερό που περισσεύει από το πότισμα και να εξασφαλίζεται καλός αερισμός των ριζών. Για τα πρώιμα λάχανα προτιμάμε αμμώδη, ελαφριά ζεστά εδάφη, ενώ για τα όψιμα προτιμώνται βαρύτερα και πιο γόνιμα εδάφη με καλή στράγγιση, πλούσια σε οργανική ουσία.
Πώς φυτεύουμε τα λάχανα και σε τι αποστάσεις;
Μπορούμε να δημιουργήσουμε φυτά λάχανου από σπόρο για να διατηρήσουμε παραδοσιακές ποικιλίες και να κρατάμε κάθε χρόνο τους δικούς μας σπόρους από τα φυτά. Η φύτευση σε σπορείο χρειάζεται 4-6 βδομάδες μέχρι τα νεαρά φυτά να είναι έτοιμα για τη μεταφύτευση στο χωράφι. Ιδανικές θερμοκρασίες για το φύτρωμα του σπόρου και την ανάπτυξη των φυτών είναι οι 15-20 βαθμοί Κελσίου.
Η μεταφύτευση του λάχανου γίνεται από τα μέσα Αυγούστου μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου ανάλογα με τις συνθήκες που καλλιεργούμε σε κάθε περιοχή. Κατά τη μεταφύτευση, τα λάχανα φυτεύονται σε σειρές που απέχουν μεταξύ τους 80-100 εκατοστά, ενώ η ιδανική απόσταση μεταξύ των φυτών λάχανου στην ίδια σειρά είναι 50-60 εκατοστά. Αποφεύγουμε τις πυκνές φυτεύσεις λάχανου, γιατί υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης ασθενειών λόγω κακού αερισμού.
Πώς γίνεται η καλλιέργεια του λάχανου σε γλάστρα;
Η καλλιέργεια του λάχανου αναπτύσσει μεγάλη φυλλική επιφάνεια και δίνει μία συγκομιδή ανά φυτό, γεγονός που αποθαρρύνει πολλούς από το να καλλιεργήσουν λάχανο σε γλάστρα. Για να καλλιεργήσουμε λάχανα στο μπαλκόνι, επιλέγουμε γλάστρες διαμέτρου και ύψους περίπου 25 εκατοστών τις οποίες τοποθετούμε σε μπαλκόνι με νότιο ή δυτικό προσανατολισμό. Στη βάση της γλάστρας, τοποθετούμε μία στρώση χαλικιών για καλύτερη αποστράγγιση του νερού και στη συνέχεια γεμίζουμε τις γλάστρες με φυτόχωμα. Εναλλακτικά, μπορούμε να φτιάξουμε το δικό μας μείγμα φύτευσης, χρησιμοποιώντας αφράτο χώμα από τον κήπο και καλά χωνεμένη κοπριά.
Πόσο συχνά χρειάζεται πότισμα η καλλιέργεια του λάχανου;
Το λάχανο διαθέτει επιφανειακό ριζικό σύστημα και χρειάζεται πολύ και συχνό πότισμα, καθώς έχει μεγάλες απαιτήσεις σε νερό. Ειδικά στο στάδιο ανάπτυξης της κεφαλής, απαιτείται σταθερή εδαφική υγρασία στο χώμα για να μην παρατηρηθούν σκασίματα στο σχηματισμό της. Σε πρώιμες φυτεύσεις που γίνονται στα τέλη του καλοκαιριού, φροντίζουμε να ποτίζουμε συχνά τα νεαρά φυτά λάχανου για να αποφύγουμε προβλήματα στην ανάπτυξη τους. Ενδεικτικά, η καλλιέργεια του λάχανου χρειάζεται πότισμα περίπου κάθε 1-2 μέρες στα τέλη του καλοκαιριού και 2-3 την εβδομάδα κατά την περίοδο του φθινοπώρου. Σε κάθε περιπτωση, φροντίζουμε να ποτίζουμε μόλις στεγνώνει το χώμα.
Πότε συγκομίζουμε τα λάχανα και πώς τα συντηρούμε;
Το λάχανο συγκομίζεται με το χέρι όταν αποκτήσει το τελικό μέγεθος της κεφαλής. Σε αυτό το στάδιο είναι συνεκτικό, τραγανό και αρκετά σκληρό όταν το πιέζουμε. Συνήθως, όταν το μέγεθος της κεφαλής παραμένει σταθερό για 2 εβδομάδες, ανεξάρτητα πόσο μεγάλο είναι, πρέπει να το συγκομίσουμε. Αυτό γίνεται συνήθως 2-4 μήνες μετά την φύτευση ανάλογα την ποικιλία. Αν καθυστερήσουμε την συγκομιδή, υπάρχει κίνδυνος να σαπίσουν ή να παρουσιαστεί σκάσιμο. Το λάχανο συντηρείται στο ψυγείο μέχρι και 2 εβδομάδες, αρκεί να το καλύψουμε με ειδική νάυλον μεμβράνη για να μην εμφανιστούν μαυρίσματα στα φύλλα του.
Κι ένα μυστικό για την καλλιέργεια του λάχανου
To λάχανο μπορεί να φυτευτεί μαζί με άλλα κηπευτικά και να δώσει πλούσια παραγωγή. Άλλωστε, η συγκαλλιέργεια των λαχανικών είναι ένας οικολογικός τρόπος για να πετύχουμε καλύτερη αξιοποίηση του νερού, των θρεπτικών συστατικών του εδάφους και του λιπάσματος. Το λάχανο μπορεί να συγκαλλιεργηθεί επιτυχώς με μαρούλια, πατάτες, σπανάκι, αγγούρια και φασολιά και να μας δώσει υψηλές αποδόσεις σε ποιότητα και σε ποσότητα.
Για να πάρουμε σπόρο από το λάχανο.
Αφήνουμε τα λάχανα με μεγάλο κεφάλι χωρίς να τα κόψουμε. Αν σε περίπτωση ο χειμώνας είναι πολύ κρύος μπορούμε να τα βγάλουμε από τη θέση που είναι και να τα μεταφυτέψουμε σε πιο ζεστό σημείο του κήπου μας.
Την άνοιξη μπορούμε να χαράξουμε με ένα μαχαίρι το κεφάλι του λάχανου για να μπορέσει να βγει το ανθοφόρο στέλεχος. Θα ανθίσει θα ξεραθεί και μετά μπορούμε να μαζέψουμε μπορούμε να τα βάλουμε μέσα σε ένα τσουβάλι να τα πατίσουμε για να σπάσουν και μετά τα λιχνίζουμε για να μείνουν οι σπόροι.
Καλή επιτυχία.
Οι φωτογραφίες είναι από τον κήπο της κ. Καλλιόπης και του κ Συμεών Καλφόγλου από την Άνω Βροντού Σερρών.
Για τη συγγραφή του άρθρου χρησιμοποίησα υλικό από
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AC%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%BF