Το Δασωτό απ’ όπου ξεκίνησε το Πελίτι βρίσκεται στο λεκανοπέδιο Κάτω Νευροκοπίου σε μια περιοχή που καλλιεργούν βασικά πατάτες. Όταν ζούσα στο Δασωτό (1993-1997), είχα εργαστεί στα χωράφια, στη σπορά της πατάτας και στις αποθήκες, στη διαλογή της πατάτας. Παντού άκουγα τις ιστορίες και τις αγωνίες των κατοίκων για τις πατάτες τους. Για τις εισαγωγές πατάτας τη στιγμή που είχε το Νευροκόπι πολύ ωραία πατάτα, για τις ασθένειες, για το κλειστό κέντρο σποροπαραγωγής πατάτας κ.λ.π. Στο Κάτω Νευροκόπι είδα για πρώτη φορά αποθήκευση πατάτας στο χώμα, μια παραδοσιακή τεχνική που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, θα αναφερθώ σε αυτή την τεχνική σε άλλο άρθρο.
Στο Παρανέστι όταν ήρθα για πρώτη φορά (1993) είχα ακούσει να λένε οι ντόπιοι για την κόκκινη πατάτα της Πρασινάδας. Μια πατάτα που την αναζήτησα αλλά δεν κατάφερα να τη βρω παρά να μάθω περισσότερες ιστορίες.
Το καλοκαίρι του 1997 στις εξερευνητικές αποστολές στα Άγραφα, άκουσα για τις κόκκινες πατάτες των Αγράφων. Δεν βρήκα κάποιον καλλιεργητή.
Το καλοκαίρι του 1998 στις εξερευνητικές αποστολές παραδοσιακών σπόρων στην Κρήτη ένα από τα τελευταία ταξίδια ήταν η αναζήτηση της κόκκινης πατάτας στο οροπέδιο Λασιθίου. Χωρίς να βρω κάποιον καλλιεργητή.
Το ίδιο και το 1999 στην αναζήτηση παραδοσιακών καλλιεργητών πατάτας στα Πομακοχώρια της Ροδόπης δεν μπόρεσα να βρω κάποιον καλλιεργητή.
Το 2001 βρήκα εντυπωσιακές ποικιλίες πατάτας στο Μεξικό.
Το 2003 είδα τσιπς με παραδοσιακές χρωματιστές πατάτες στην Ιταλία.
Το 2008 βρήκα καλλιεργητή στο παζάρι της Δράμας να πουλάει κόκκινη πατάτα, το σπόρο τον είχε φέρει από τη Νότια Βουλγαρία.
Σε όλες τις αναζητήσεις μου για τις παραδοσιακές ποικιλίες πατάτας, οι άνθρωποι της θυμόνται με πολύ καλά λόγια, νόστιμες και ανθεκτικές στις ασθένειες.
Το 2009 φιλοξενήσαμε για δυο εβδομάδες τον Άδαμ Φόρπες όπου μας μίλησε με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για το ταξίδι του στο Περού και την αναζήτηση των καλλιεργητών πατάτας.
Το 2016 το και το 2017 παραβρέθηκα σε φεστιβάλ παραδοσιακής πατάτας, με πάνω από 50 παραδοσιακές ποικιλίες πατάτας στη Νυρεμβέργη της Γερμανία.
Τον Ιανουάριο του 2020 βρήκα παραδοσιακές ποικιλίες πατάτας στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στο κέντρο του Μανχάταν στη Νέα Υόρκη.
Υπάρχουν περισσότερες από 4.300 εξημερωμένες ποικιλίες βρώσιμης πατάτας, οι περισσότερες από τις οποίες είναι αυτόχθονες στις Άνδεις, το Περού, τη Βολιβία και το Εκουαδόρ. Έρχονται σε αμέτρητα μεγέθη και σχήματα τα οποία έχουν επιλεχθεί εδώ και αιώνες για τη γεύση, την υφή και το χρώμα τους. Αυτές οι πατάτες είναι πολύ καλά προσαρμοσμένες στις σκληρές συνθήκες που επικρατούν στα υψίπεδα των Άνδεων, σε υψόμετρο που κυμαίνεται μεταξύ 3.500 και 4.200 μέτρων. Μάλιστα, οι αγρότες εκεί παράγουν αυτές τις γηγενείς ποικιλίες με ελάχιστη ή καθόλου χρήση αγροχημικών1.
Το 2015 στη Γιορτή Σπόρων του Πελίτι και στην 1η Παγκόσμια Συνάντηση για τα Κοινά Αγαθά, φέραμε από το Περού τον Ούγκο μπλάνκο. Ο Ούγκο μας είπε ότι οι ιθαγενείς κυνηγήθηκαν παρά πολύ από του κατακτητές Ισπανούς γιατί καλλιεργούσαν πατάτες. Η καθολική εκκλησία χαρακτήρισε την πατάτα φυτό του διαβόλου γιατί φυτρώνει κάτω από τη γη. Έτσι κυνηγήθηκαν οι ιθαγενείς γιατί καλλιεργούσαν φυτά του διαβόλου. Ο Ούγκο Μπλάνγκο είναι ο ηγέτης των αγώνων των Ιθαγενών στη Λατινική Αμερική για την ελευθερία της γης, «Γη ή Θάνατος» ήταν το συνθήματα του κινήματος του.
Μέσα από το Πανελλαδικό Δίκτυο Διάδοσης και Διάσωσης των Ντόπιων Ποικιλιών και των Αυτόχθονών αγροτικών ζώων του Πελίτι, «Κατά Τόπους Αγροκτήματα» βοηθήσαμε εκατοντάδες καλλιεργητές να βρουν παραδοσιακές ποικιλίες πατάτας στην Ελλάδα.
Φέτος στο Πελίτι καλλιεργούμε πέντε διαφορετικές ποικιλίες πατάτας. Η ποικιλία που έχουμε σε μεγάλη έκταση είναι μια παραδοσιακή κόκκινη πατάτα από τα Ιωάννινα.
Διαβάστε για την καλλιέργεια πατάτας στον κήπο.
